The Geopolity’nin “Takip Ettiklerimiz (3W)” bültenine hoş geldiniz.
Bu bültende, jeopolitik, ekonomi ve enerji dünyalarının birbirine nasıl bağlı olduğunu günlük olarak ele alıyoruz. Dünyanın önde gelen bilgi kaynaklarından derlenen analiz ve yorumlarımız, dünyadaki önemli gelişmeleri anlamanıza yardımcı olmak için hazırlanmıştır.

Bu özet bültende şu konulara değiniliyor:

• ABD-İsrail ittifakının Gazze’ye yönelik saldırıları sonucunda kaybolan binlerce insan;
• Mısır’da yürütülen Gazze ateşkesi müzakerelerinde ilerleme işaretleri;
• ABD’nin Karayipler’de yürüttüğü “uyuşturucu karşıtı” askeri operasyon aracılığıyla Venezuela’da rejim değişikliği hedeflediğinin doğrulanması;
• ABD’nin, özellikle AB’nin CSRD ve CSDDD düzenlemelerini hedef alan yeni ticaret anlaşması talepleri;
• Almanya’nın sanayi üretiminde yaşanan sert düşüş;
• Altının tarihinde ilk kez ons başına 4.000 doları aşması;
• Çin’in, çip üretiminde kullanılan silikon gofretlerde kendi kendine yeterliliğe hızla yaklaşması;
• Havacılıkta “yeşil gündemin” sona erdiği yönündeki görüşler;
• Paris Anlaşması tarzı küresel plastik kirliliği anlaşması umutlarının, müzakerelerdeki başarısızlık ve görüşme başkanının istifasıyla daha da zayıflaması;
• Tesla’nın Avrupa’daki rekabet baskıları; Çinli elektrikli araç üreticilerinin ürün kalitesini hızla artırdığına işaret ediyor;

Jeopolitik

Venezuela:
New York Times’ın haberine göre ABD Başkanı Trump’ın bazı üst düzey yardımcıları onu Venezuela Devlet Başkanı Maduro’yu görevden almak için bir askeri operasyonu onaylamaya zorluyor. Bu rejim değişikliği planını destekleyen isimler arasında Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Ulusal Güvenlik Danışmanı, CIA Direktörü John Ratcliffe ve Trump’ın iç politika danışmanı Stephen Miller bulunuyor.

3W daha önceki analizlerinde ABD’nin Karayipler’deki askeri operasyonunun amacının başından beri Venezuela’da rejim değişikliğini hedeflediğini belirtmişti. Bu stratejinin adım adım tırmanan bir süreçle Venezuela liderliğini hedef alan doğrudan bir askeri operasyonu meşrulaştırmayı hedeflediği düşünülüyor. Planın ilk aşaması ABD’ye uyuşturucu taşıdıkları iddiasıyla uluslararası sularda Venezuelalılara yapılan saldırıları içeriyordu. NYT’ye göre Trump yönetimi şimdi aynı suçlamayla Venezuela içinde saldırılar yapmayı değerlendiriyor. Bu arada ABD Maduro devrilirse muhalefetle olası geçiş planları üzerine görüşmeler yapıyor.

Gazze:
Çoğu kişi ABD-İsrail saldırıları sonucu ölen 66.000’den fazla kişiden haberdar olsa da, bu sayı sadece saldırılardan sonra cesetlerine ulaşılanları kapsıyor ve gerçekte ölü sayısının çok daha fazla olduğu düşünülüyor. Associated Press’in haberine göre yaklaşık 6.000 kişi hâlâ enkaz altında gömülü ve bu sayı muhtemelen çok daha yüksek, çünkü bazı saldırılarda tüm aileler yok olduğu için kayıp bildirimi yapılabilecek kimse kalmamış durumda. Ayrıca aileler yaklaşık 3.600 kişinin daha kayıp olduğunu bildiriyor. Bu kişilerin çoğunun öldüğü düşünülüyor, ancak Hamoked adlı İsrailli insan hakları örgütünün edindiği kayıtlara göre eylül ayı itibarıyla 2.662 Gazzeli İsrail hapishanelerinde tutuluyor. Bunlara ek olarak yüzlerce kişi de ordu tesislerinde gözaltında; bu tesislerden BM, insan hakları kuruluşları ve tutuklular sistematik işkence ve kötü muamele bildiriyor.

Ateşkes Müzakereleri:
Bloomberg’e göre Hamas ve İsrail iki yılı aşkın süredir devam eden savaşın sona erme ihtimali konusunda temkinli bir iyimserlik içinde. Trump’ın geçen hafta başında sunduğu 20 maddelik planın uygulanmasına yönelik ilerleme görülmesi üzerine, ABD özel elçisi Steve Witkoff ve Trump’ın damadı Jared Kushner müzakereler için Mısır’a gönderildi. İsrail de Stratejik İşler Bakanı Ron Dermer’i çarşamba günü itibarıyla gönderdi. Hamas ise anlaşmanın koşulsuz insani yardım girişini, mültecilerin geri dönüşünü ve Filistinli bir komitenin denetiminde yeniden inşanın başlamasını içermesi gerektiğini belirtti.

Makroekonomi

AB – ABD Ticaret Gerilimi:
AB, Trump yönetimiyle yürütülen ticaret savaşında ABD’nin tüm taleplerini kabul ettiğini düşünerek memnuniyetle karşılasa da 3W bunun aksini savunuyor: Bir tarafın her şeyi aldığı bir anlaşma genellikle iyi bir anlaşma değildir. Bloomberg’e göre Trump yönetimi bu ay başında AB’ye yeni bir “karşılıklı, adil ve dengeli” ticaret teklifi sundu. AB yetkilileri taleplerin aşırı ve tavizlerin büyük olduğunu söylese de detay vermekten kaçınıyorlar.

Financial Times’a göre, bu yeni taleplerin arasında AB’nin yeşil düzenlemelerinin kaldırılması da var. ABD özellikle AB dışı şirketlerden istenen “iklim geçiş planları” zorunluluğunun kaldırılmasını ve çevresel tedarik zinciri yasalarının, “yüksek kaliteli kurumsal denetim” yapan ABD şirketlerini kapsam dışında bırakacak şekilde değiştirilmesini istiyor. Bu taleplerin AB’nin CSRD ve CSDDD düzenlemelerini doğrudan hedef aldığı açıkça görülüyor.

Almanya Ekonomisi:
Financial Times’a göre Almanya’da sanayi üretimi Ağustos ayında 2005 seviyelerine geriledi. Özellikle otomobil üretimi, önceki aya göre %18,5 düştü. Genel sanayi üretimi %4,3 düşerken, pandemi öncesi zirvenin yaklaşık %20 altına indi. 3W, bu verilerin Almanya’nın üç yılı aşkın süredir içinde bulunduğu durgunluktan çıkma konusunda iyimser bir sinyal vermediğini belirtiyor.

Altın:
Reuters’e göre yatırımcılar küresel ekonomik belirsizliklere karşı güvenli liman olarak gördükleri altına yönelince altın ilk kez ons başına 4.000 doları geçti. Spot altın %1,3 artışla 4.036,22 dolara yükseldi. ABD Aralık vadeli altın kontratları da %1,3 artışla 4.058 dolara ulaştı. Spot altın 2025 yılı başından bu yana %54, 2024 yılında ise %27 değer kazandı. Axios, bu rallinin özellikle yatırımcıların ABD’ye olan güveninin azaldığını gösterdiğini yazıyor.

Teknoloji

Çin’in Silikon Gofret Üretimi:
Nikkei Asia’ya göre çiplerin üretiminde kullanılan silikon gofretlerin üretimi uzun süredir Japonya’daki Shin-Etsu Chemical ve Sumco, Tayvan’dan GlobalWafers, Almanya’dan Siltronic ve Güney Kore’den SK Siltron gibi birkaç büyük oyuncu tarafından domine ediliyordu. Ancak ABD’nin Çin’e yönelik yarı iletken teknolojisi yaptırımları nedeniyle Çin’in kendi kendine yeterliliğe ulaşma çabası beklenenden hızlı ilerliyor. Yerel üretimle Çinli çip üreticilerine yapılan 12 inçlik gofret tedariki şimdiden %50’yi geçmiş durumda. 8 inçlik gofretlerde ise bu oran %80’e ulaştı. Hafıza çipi üretiminde oran daha da yüksek. Çinli üreticiler artık daha fazla yerli malzeme kullanmaları için tedarikçilerini teşvik ediyor.

Diğer Gelişmeler

Havacılıkta Yeşil Dönem Bitti Mi?
Financial Times’a konuşan Ryanair CEO’su Michael O’Leary “Havacılıkta yeşil gündem öldü,” diyor. AB’de yolcu sayısının 2050’ye kadar iki katına çıkması ve diğer bölgelerde ise çok daha hızlı artması bekleniyor. Hidrojenle çalışan uçaklar ticari kullanıma onlarca yıl uzak, sürdürülebilir havacılık yakıtları (SAF) ise henüz emekleme aşamasında. Bunda hükümet politikaları belirleyici olacak. Ya alternatif yakıt üretimini desteklemek ya da hava trafiğini kısıtlamak gerekiyor. Ancak çoğu siyasetçi daha fazla hava yolculuğunun daha fazla ekonomik büyüme anlamına geldiğini düşünüyor. Bu yüzden pek çok ülkede uçak yakıtı vergilendirilmiyor. Bu da havacılığı diğer ulaşım türlerine göre fiilen sübvanse ediyor. Bu bağlamda havacılığın karbon nötr hale gelmesi için geliştirilen CORSIA planı artık ABD tarafından reddedildi. Hindistan, Çin ve Rusya ise havayolu şirketlerini bu plana dahil edip etmeyeceklerini açıklamaktan kaçınıyor.

Plastik Kirliliği Anlaşması Umutsuzlukta:
Birleşmiş Milletler nezdinde Cenevre’de sürdürülen küresel plastik kirliliği anlaşması müzakereleri ağustos ayında başarısızlıkla sonuçlandı. 3 yıldır süren görüşmelere rağmen halen bir anlaşma yok ve görüşmelerin geleceği belirsiz. Şimdi müzakerelere başkanlık eden Luis Vayas Valdivieso’nun istifasıyla umutlar daha da azaldı.

Tesla Avrupa’da Zorlanıyor:
Tesla, Avrupa’daki satışlarını artırmak için Model Y SUV ve Model 3 Sedan’ın daha uygun fiyatlı versiyonlarını tanıttı. Ancak bu modeller hâlihazırda 30.000 dolar altı birçok modelin bulunduğu ve daha fazlasının yolda olduğu rekabetçi bir pazara giriyor. Örneğin BYD Dolphin Surf 23.000 eurodan, Dacia Spring 16.800 eurodan ve Citroen e-C3 SUV 23.300 eurodan başlıyor. Volkswagen de gelecek yıl 25.000 euronun altında ID.Polo modelini piyasaya sürecek. 3W’ye göre bu gelişmeler Çinli üreticilerin elektrikli araçlarda kaliteyi ne kadar hızlı artırdığını ortaya koyuyor.