Political Geography Now’ dan
Haritaseverler için en temel sorulardan biri “Dünyada kaç ülke var?” sorusudur. Ancak biri size bu sorunun cevabı olarak net bir sayı veriyorsa gerçeği tam anlamıyla söylemiyor demektir. Çünkü cevap bir “ülkeyi” nasıl tanımladığınızla çok ilgilidir.
İşte aslında hepsi kendine göre doğru olan, bilinen en yaygın 6 cevap:

BM Tarafından Kabul Edilen 195 Egemen Devlet

“Ülke” ve “ulus” kavramları, siyaset bilimcilerin ‘egemen devlet’ olarak tanımladıkları, yani kendi fiziksel sınırları ve tamamen bağımsız bir hükümetleri olan yerler için kullanılan, bildiğimiz kelimelerdir. Hangi yerlerin egemen devlet sayıldığı sorusu tartışmalıdır ancak bu meseleye başlangıç olarak normalde Birleşmiş Milletler’e (BM) üye ve/veya gözlemci olan tüm ülkeleri sayarız:
– BM Üyesi Olan Ülkeler: 193
– BM Gözlemci Devletleri: 2
– Toplam: 195
Bu ülkeler çoğunlukla birbirlerini egemen devletler olarak kabul ederler, dünya haritalarının çoğuna ve dünya ülkeleri listelerine baktığınızda göreceğiniz ülkeler bunlardır. Adını duyduğunuz hemen her ülke muhtemelen BM üyesidir ve yukarıda bahsedilen iki BM Gözlemci Devleti Kutsal Makam tarafından temsil edilen Vatikan Şehri ve Filistin’dir. Eğer 195 ülkenin tamamının isimlerini öğrenmek istiyorsanız, Wikipedia’da tam bir liste bulunmakta.
Listeye en son Filistin 2012 yılında BM Gözlemci Devleti olarak eklendi ve BM’nin üye sayısı en son 2011 yılında Güney Sudan’ın katılımıyla birlikte değişti.
Not: Filistin’in BM Gözlemci Devleti olarak onaylanışı tartışmalıydı, bu nedenle bazı listelerde hala sadece 194 ülke olarak görebilirsiniz

En Azından Kısmi Tanınmaya Sahip Olan 201 Devlet

BM’nin dışında bırakılan ancak yine de en az bir BM üyesi tarafından resmi olarak kabul edilen devletler vardır. Bu tür resmi kabullere “diplomatik tanıma” denir. Bu tartışmalı ülkeler eğer haritada yer alıyorlarsa genellikle dünya haritalarında tartışmalı bölgeler veya özel durumlar olarak etiketlenirler. BM tarafından tanınmayan ancak kısmi tanınmaya sahip birkaç devlet bu kategoriye girmektedir.
– BM Üyesi Olan Ülkeler: 193
– BM Gözlemci Devletleri: 2
– Kısmi Tanınmaya Sahip Devletler: 6
– Toplam: 201

Kısmi tanınmaya sahip BM üyesi olmayan altı devlet Tayvan, Batı Sahra, Kosova, Güney Osetya, Abhazya ve Kuzey Kıbrıs’tır. Bunların hepsi bir diğer ülkenin bir parçası olarak iddia edilmekte, ancak esasında onlar tarafından kontrol edilmemektedir (ya da tamamıyla kontrol edilmezler demek daha doğru olur). Bu devletleri tanıyan BM üyelerinin sayısı, Kuzey Kıbrıs için sadece 1 iken Kosova için 100’den fazla ülkeye kadar değişmektedir.
Birkaç listede Cook Adaları ve Niue de kısmen tanınan devletler olarak yer almaktadır. Bu iki yer bazen bağımsız ülkeler gibi davranırlar, ancak hiçbir zaman gerçekten bağımsızlık ilan etmemişlerdir veya BM’ye katılmaya çalışmamışlardır. Genellikle Yeni Zelanda’nın kendi kendini yöneten denizaşırı toprakları olarak kabul görürler.

204-207 Fiili Egemen Devlet

Ama durun, dahası da var! Tam özerkliğe sahip bağımsızlığını ilan etmiş devletler kısmen tanınırlığa sahip bu 6 ülkeden ibaret değil. Hiçbir BM üyesi tarafından tanınmayan, ancak yine de onları kendilerinin bir parçası gibi gören ülkelerden bağımsız olarak faaliyet gösteren en az 3 tane daha kendi iradesiyle ilan etmiş ülke var. Bunlar genellikle “de facto” “fiili” egemen devletler olarak adlandırılır. Bu, kağıt üzerinde olmasa bile gerçekte bağımsız ülkeler olduklarını söylemenin süslü bir Latince yoludur.
– BM Üyesi Olan Ülkeler: 193
– BM Gözlemci Devletleri: 2
– Kısmi Tanınmaya Sahip Devletler: 6
– Tanınmayan Fiili Egemen Devletler: 3 ila 6 (açıklama için aşağıya bakınız)
– Toplam: 204 – 207
En sık fiili bağımsız ülke olarak tanımlanan üç devlet Dağlık Karabağ, Transdinyester ve Somaliland’dır. Ve 2014’ten bu yana, aktif savaş bölgelerinde yer aldıkları ve sadece sınırlı hükümet yapılarına sahip oldukları için şüpheli olarak görülen üç aday daha listeye girmiştir: Sözde “İslam Devleti” Suriye ve Irak’taki topraklarının çoğunu kaybettiği için artık neredeyse yok oldu ancak Ukrayna’dan bağımsızlığını ilan eden Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Lugansk Halk Cumhuriyeti’nin yok olmaya hiç niyeti yokmuş gibi görünüyor.
İnsanlar tarafından bireysel olarak ilan edilen küçük “mikrouluslar” genellikle listeye girecek kadar ciddiye alınmaz. Listeye girmeye en yakın rakip Sealand olabilir, ancak bu mikro “ulusun” egemen bir devlet için tüm gerekli temel bileşenler olan bir bölge, nüfus veya hükümete gerçekten sahip olup olmadığı tartışmalıdır.
Ayrıca herhangi bir ülke tarafından kontrol edilmeyen, ancak bağımsız olduklarını iddia etmedikleri için liste dışında bırakılan birçok isyancı bölge vardır. (Örneğin Somali’deki Puntland eyaleti gibi tamamiyle kendi kendini yöneten bölgeler.) Yönetimde kimin olması gerektiği ya da ülkenin nasıl yönetilmesi gerektiği konusunda fikir ayrılıkları olsa da prensipte başka bir ülkenin parçası oldukları konusunda hemfikirdirler.

206 Olimpiyat Devleti

Pek çok insan dünyadaki tüm ülkelerin listesini her iki yılda bir Olimpiyat Oyunlarını izleyerek öğrenir. Eğer siz de onlardan biriyseniz, atlasımızda sadece 195 ülke olmasına rağmen Olimpik Milletler Geçidi’nin neden 200’den fazla üyeye sahip olduğu konusunda kafanızda soru işaretleri olabilir.
Bunun nedeni Uluslararası Olimpiyat Komitesi’nin Olimpiyatlara başvuran ülkelere tamamıyla bağımsız ülkeler olmaları şartını koşmamasıdır. Kısmi özyönetime sahip ancak bağımsız olmayan bölgelerin başvurusu bazen Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) tarafından onaylanır ve yukarıda bahsedilen kısmen tanınan devletlerden birkaçı da bunu başarmıştır.
– BM Üye Devletleri olan Olimpiyat Ülkeleri: 193
– BM Gözlemci Devleti olan Olimpiyat Ülkeleri: 1
– Kısmen Tanınan Olimpiyat Devletleri: 2
– Bağımlı Bölge Olan Olimpiyat Devletleri: 10
– IOC Tarafından Tanınan Olimpiyat Ülkelerinin Toplam Sayısı: 206
Olimpiyatlardaki bağımlı bölgelerin neredeyse yarısı ABD’nin (Porto Riko gibi) veya Birleşik Krallık’ın (Bermuda gibi) denizaşırı mülkleridir. Yeni Zelanda’ya bağlı Cook Adaları ve Hollanda’nın bir bileşen ülkesi olan Aruba gibi neredeyse bağımsız olan bazı “ülkeler” de olimpiyatlara dahil edilmiştir.
BM üyesi her ülke Olimpiyatlarda yer almaktadır, son olarak Ağustos 2015’te Güney Sudan da oyunlara katılmıştır. Olimpiyatlarda yer alan tek BM Gözlemci Devleti Filistin’tir. Vatikan ise görünüşe göre Olimpiyatlarla ilgilenmiyor. Kısmen tanınan iki ülkenin Olimpiyatlardaki durumuna gelecek olursak, Kosova 2014 yılında Olimpiyat Ülkesi oldu ve Tayvan bir süredir üye, ancak 1980’lerde Çin ile imzalanan bir anlaşmadan sonra kendisini “Chinese Taipei” olarak adlandırmak zorunda.

211 FIFA Dünya Kupası’na Katılabilecek Olan Ülkeler

Hepimizin bildiği üzere Futbol dünyanın en popüler sporu ve Dünya Kupası’na kadar çoğu uluslararası maç FIFA adlı bir organizasyon tarafından düzenleniyor. Eğer bir futbol fanatiğiyseniz, yakın zamana kadar FIFA maçlarında mücadele eden 209 üye ülke olduğunu biliyor olabilirsiniz (her ne kadar çoğu Dünya Kupasına katılamasa da). Bu sayı şimdiden Olimpiyat Ülkelerinin sayısından ve çoğu dünya haritasındaki bağımsız ülkelerin toplamından kesinlikle daha fazla.
Uluslararası Olimpiyatlar Komitesi gibi FIFA da başvuran üyeler için her zaman bağımsızlık ya da uluslararası tanınırlık şartı koşmuyordu. Şimdi kuralları biraz daha katı, ancak daha önce üye olan herhangi bir takımın turnuvada kalmasına izin veriliyor. Mayıs 2016’da turnuvaya katılan en yeni iki üyenin ikisi de özel koşullar altında katıldı: Kısmen tanınan bir ülke olan Kosova, BM üyelerinin yarısından fazlası tarafından tanındıktan sonra onaylanmak üzere oylandı ve Birleşik Krallık’ın denizaşırı bir bölgesi olan Cebelitarık, kısa bir süre önce bağımsız olmadan katılmasına izin veren bir mahkeme kararı aldı.
FIFA, Avrupa geleneklerine dayanarak İngiltere, İskoçya, Galler ve Kuzey İrlanda’nın Birleşik Krallık’ın bir parçası olmalarına rağmen ayrı takımlar olarak mücadele etmelerine de izin veriyor.
– BM’ye Üye Ülkelerin Takımları: 186
– BM Gözlemci Devletleri Takımları: 1
– Kısmen Tanınan Devletlerin Takımları: 2
– Birleşik Krallık Kurucu Ülkelerinin Takımları: 4
– Bağımlı Bölge Takımları: 18
– Toplam FIFA Üyeleri: 211
BM üyesi 193 ülkenin tamamının turnuvalara dahil edilmediğini fark edebilirsiniz. Bunun nedeni, çok küçük sayılabilecek birkaç ülkenin FIFA’ya üye olmaması ve Birleşik Krallık’ın yerini, kendi başlarına BM üyesi olmayan dört “kurucu ülkenin” almasıdır.

ISO Standart Listesindeki 249 Ülke ve Kodları

Hiç bir internet formu doldururken ciddi derecede uzun bir ülke listesinden seçim yapmak zorunda kaldınız mı? Muhtemelen resmi olarak ISO 3166-1 olarak bilinen uluslararası standart “ülke kodu” listesine bakıyordunuz. Pek çok şirket ve diğer kuruluş, zaman harcayarak bir liste oluşturmak yerine bu standart listeyi kullanırlar. Standart ayrıca her ülke için ülkelerin kendilerine özgü web sitesi adreslerinden tanıyabileceğiniz kullanışlı iki harfli kodlar içerir. Örneğin bu kodlar ABD için us, Almanya için de ve Japonya için jp’dir.
Bu ISO standart listesi BM tarafından tutulan resmi bir listeye dayanmaktadır. Ama o zaman neden 249 ülke kodu var? Bu BM üyesi ülkelerin ve BM gözlemci ülkelerinin toplam sayısından çok daha fazla! Standart liste, BM tarafından tanınmayan bazı bağımsızlığını ilan eden devletleri dışarıda bırakıyor, ancak bağımlı bölgeleri ana ülkelerinden ayrı olarak listeleyerek bunu telafi ediyor. Başka bir deyişle, ISO listesi “Dünyada kaç ülke var?” sorusundan ziyade “Dünyada kaç ülke ve bölge var?” sorusuna bir cevap niteliğindedir.
Bu da sadece gerçek ülkeler için değil, aynı zamanda neredeyse bağımsız devletler, denizaşırı koloniler, gayrimeskun adalar ve hatta Antarktika için de “ülke kodları” olduğu anlamına gelir! Bu hayli önemlidir çünkü kuruluşlar bir kişinin bulunabileceği herhangi bir yeri de seçmeye ihtiyaç duyabilir ve bağımlı bölgeler genellikle fiziksel olarak ait oldukları ülkelerin bir parçası değildir.
– BM Gözlemci Devletleri: 2
– Kısmi Tanınan Devletler: 2
– Bağımlı Meskun Bölgeler: 45
– Gayrimeskun Bölgeler: 6
– Antarktika: 1
– Toplam Sayı: 249
İşte bu kadar! Bir dahaki sefere biri size “Dünyada 194 ülke var” dediğinde, gerçek cevabın o kadar da basit olmadığını unutmayın!

Kaynak: https://www.polgeonow.com/2011/04/how-many-countries-are-there-in-world.html