Jeopolitik Brifing: Orta Asya

31 Ağustos 2025

Kırgızistan: Kaynak Egemenliği

Kumtor hamlesi: Devlet, yeraltı madenciliğini başlatarak 147 ton altını bütçeye kattı. Cumhurbaşkanı Japarov, çevresel boyutları da (atık kaya azaltımı, buzulların korunması) vurguladı. (Reuters, akipress.com, kumtor.kg)

Önemi: 2021’de millileştirilen stratejik bir varlık üzerindeki kontrolü pekiştiriyor; mali özerkliği artırıyor; Çin’e yakınlığı nedeniyle BRI koridorlarıyla uyum sağlıyor; kritik bir emtia üzerindeki yabancı vetoları sınırlıyor.

Kazakistan: Enerji ve Düzenleyici Baskı

Kaşagan: NCOC’ye kükürt yönetimi nedeniyle 4,4 milyar $ çevre cezası.

CPC: Karadeniz terminalindeki sızıntı temizlendi.

BTC hattı: Azeri ham petrol krizi sonrası Bakü–Tiflis–Ceyhan üzerinden akışın yeniden sağlanması için görüşmeler sürüyor. (Reuters)

Sonuç: Astana, hem yabancı yatırımcılar üzerindeki denetimi sıkılaştırıyor hem de ihracat rotalarını çeşitlendirerek enerji rantlarını güvence altına alıyor.

Özbekistan: Dijital ve Güvenlik Çok-vektörlülüğü

ABD bağları: Küresel Ortaklıklar Özel Temsilcisi ile görüşmeler.

Çin bağlantısı: Xiaomi’nin Taşkent’i BDT için hizmet merkezi yapma arayışı.

AB tatbikatı: Semerkant’ta 25-29 Ağustos KBRN tatbikatı.

Sonuç: Teknoloji, güvenlik ve dış ortaklıklar alanında ABD–Çin–AB üçgenini dengeliyor; sistemsel kontrolü devretmeden fırsatları çeşitlendiriyor.

Tacikistan: Bölgesel Koordinasyon

Anlaşma: “Dostluk, İyi Komşuluk ve İşbirliği” anlaşması imzalandı. (Xinhua, The Diplomat)

ŞİÖ danışma toplantısı: 11-12 Eylül’de Afganistan odaklı buluşmaya ev sahipliği yapılacak. (Khaama Press, TOLOnews)

Sonuç: Müslüman çoğunluklu devletler arasında uzlaşıyı teşvik ediyor; ŞİÖ ve C+C5 formatlarına ağırlık vererek Batı merkezli forumlara alternatif geliştiriyor.

Türkmenistan: Denge Politikası

Rusya: 28 Ağustos’ta Lavrov görüşmesi.

Güney Kore: 29 Ağustos’ta Başkan Lee ile telefon diplomasisi. (mfa.gov.tm)

Sonuç: Gaz odaklı pragmatizm; Doğu-Batı tedarik zincirlerinde seçenekleri açık tutma; güvenlik bağımlılıklarını sınırlama.

Lojistik: Yeni Ortaklıklar

27 Ağustos: Kırgız Demiryolları, Almanya’dan Rhenus Grubu ile çok modlu taşımacılık ve transit merkezleri için işbirliği muhtırası imzaladı. (The Astana Times)

Önemi: Trans-Hazar ve Çin–Kırgızistan–Özbekistan demiryolu hedeflerini destekliyor; bölgenin Avrasya ticaret rotalarında yedekliliğini artırıyor.

Jeopolitik Brifing: Sahra Altı Afrika

31 Ağustos 2025

Sudan – Paralel Otorite ve Darfur Kuşatması

Hemedti’nin yemin töreni: RSF lideri Mohamed Hamdan “Hemedti” Dagalo, paralel bir “hükümetin” başına geçti. Bu, devletin fiili bölünmesini ve kurumsal parçalanmayı resmileştiriyor.

El-Fasher kuşatması: RSF’nin 28 Ağustos’ta başlattığı yoğun top atışında en az 24 kişi öldü, 55 kişi yaralandı. UNICEF, çocuklarda feci boyutlara ulaşan yetersiz beslenmeye dikkat çekti. (Reuters, AP, Financial Times)

Stratejik Çıkarım: Birleşik bir komuta yapısı yeniden ortaya çıkmadığı sürece Darfur’daki askeri dinamikler ulusal siyasal sonuçları belirlemeye devam edecek.

Etiyopya–Nijerya – Gode Gübre Kompleksi

Ortaklık: 2,5 milyar $ değerindeki Dangote–Etiyopya Yatırım Holdingleri (EIH) anlaşmasıyla Gode’de yıllık 3 milyon ton kapasiteli üre tesisi kurulacak. Paylaşım: Dangote %60, EIH %40. (Reuters, eih.et)

Önemi:

Etiyopya’nın doğal gazını işleyerek daha fazla katma değer üretmesi.

Gübre ithalatına bağımlılığın azalması.

Afrika içi ticaretin derinleşmesi.

Büyük güçlerin nüfuzunu çeşitlendiren “Afrikalı yatırımcı + yerli egemen araç” modeli.

Riskler: Somali Bölgesi’ndeki gaz altyapısının güvenliği.

Avantaj: Devlet hissesi, hızlandırılmış proje uygulaması için teşvikleri uyumlu hale getiriyor.

Nijerya – Boru Hattı Güvenliği ve Mali Egemenlik

NNPC açıklaması: Boru hattı hırsızlığının “neredeyse ortadan kalktığı” ve gelirlerin “%100’e yakın” olduğu iddia edildi. (Reuters, allAfrica.com)

Etkiler:

Doğal kaynak kontrolünün güçlenmesi.

Döviz rezervleri ve mali alanın genişlemesi.

Siyasi egemenliğin dış koşullara karşı güçlenmesi.

Takip noktası: Suç şebekelerinin yaptırımlar azaldığında yeniden yapılanıp yapılanmayacağı.

Mali / Sahel – Rusya’nın Ayak İzi Tartışmalı

Yeni raporlar: Wagner’in operasyonel başarısızlıkları, Mali güvenlik güçleriyle sürtüşmeleri ve “Afrika Kolordusu”na geçişte yaşanan karmaşıklık ortaya kondu. (Reuters, The Sentry)

Önemi:

Batılı ortaklardan Rusya’ya kayışın güvenlik açısından “üstün” sonuçlar getirmediği görülüyor.

Güvenlik bağımsızlığı, şeffaf olmayan yabancı aktörlere bağımlılık yüzünden tehlikede.

Maden rantları ve ayrıcalıklı erişim iddiaları, dış politikada bağımsızlığı sınırlandırıyor.

Net sonuç: Rus güvenlik desteği henüz kalıcı toprak kontrolüne dönüşmedi, AES bloğunun stratejisini karmaşıklaştırıyor.

Güney Afrika – G20 Girişimi

Görev gücü: Pretoria, Nobel ödüllü ekonomist Joseph Stiglitz liderliğinde küresel servet eşitsizliği konulu ilk G20 görev gücünü başlattı. (Reuters, AP)

Önemi:

Afrika Birliği’nin G20’deki temsilini güçlendirmek.

Neo-sömürgeci finans mimarilerine karşı çıkmak.

Küresel gündemi belirleme yoluyla “yumuşak güç” kapasitesini artırmak.

Sonuç: Sert güvenlik adımı olmasa da, küresel kuralların yeniden şekillenmesinde Afrika’nın özerkliğini besleyen bir manivela işlevi görüyor.

Jeopolitik Brifing: Kuzey Afrika

31 Ağustos 2025

Mısır – ABD BRIGHT STAR 2025 Tatbikatları

28 Ağustos–10 Eylül: Kahire, ABD ile birlikte 44 ülkenin katıldığı BRIGHT STAR 2025 tatbikatlarını başlattı. (centcom.mil, Ahram Online)

Etkileri:

Çok uluslu katılım Mısır’ın caydırıcılığını ve komuta-kontrol kapasitesini artırıyor.

ABD eğitim, lojistik ve doktrinine bağımlılığı sürüyor.

Trablus gerginliği ve Kızıldeniz’deki dalgalanmalar eşliğinde, tatbikat aynı zamanda Libya aktörlerine ve Akdeniz ortaklarına “dengeleyici sinyal” işlevi görüyor.

Stratejik çıkarım: Mısır, bölgesel tehditlere karşı caydırıcılığını yükseltirken dış güvenlik garantörüne bağımlılığını da koruyor.

ABD Kongre Heyeti – Rabat Mesajı

29 Ağustos: ABD’li kongre üyeleri, Fas’ın Batı Sahra üzerindeki egemenliğini kamuoyuna açıkça teyit etti, “güney eyaletlerine” yatırım yapılmasını teşvik etti. (Map News, X)

Etkileri:

Washington’ın 2020’den beri süregelen çizgisinin pekiştirilmesi.

Fas’ın Cezayir karşısındaki pazarlık gücünü artırıyor.

ABD ticari varlığına meşruiyet sağlıyor; AB’nin hukuki itirazlarına dolaylı yanıt veriyor.

Stratejik çıkarım: Rabat, ABD desteğini görünür biçimde pekiştirirken Cezayir’i Batılı olmayan ortaklara yönelmeye zorluyor.

AB–Fas Ticaret Çerçevesi ve Batı Sahra

27 Ağustos: Avrupa Komisyonu, AB-Fas ticaret anlaşmalarını Batı Sahra hakkındaki mahkeme kararlarıyla uyumlu hale getirmek için revizyon hazırlıyor. İspanya’daki EPP heyeti, Batı Sahra’nın anlaşmalardan açıkça dışlanmasını talep etti. (escudodigital.com, wsrw.org)

Etkileri:

Fas’ın Sahra menşeli ürünlerde AB pazarına erişimi kısıtlanabilir.

Rabat, ABD/İngiltere/Körfez ilişkilerini derinleştirmeye yönelebilir.

Fas–Cezayir rekabeti keskinleşiyor: Rabat Washington’dan destek alırken, Cezayir Avrupa hukuk kanallarında ivme kazanıyor.

Stratejik çıkarım: Avrupa ile ABD arasındaki hukuki–siyasi ayrışmalar, Fas’ın Batı Sahra stratejisinde çok yönlü dış denge arayışını hızlandırıyor.

Libya – Trablus Çevresinde Seferberlik Riski

30 Ağustos: UNSMIL, Trablus çevresinde ağır silah ve yığınak konusunda uyardı. (UNSMIL)

Olası sonuçlar:

Batı Libya’da kısa süreli çatışma riski.

Başkent yönetiminin zayıflaması, Tunus sınır güvenliğinin bozulması.

Avrupa’nın göç kontrolünde zorluklar.

Petrol lojistiği ve gelirlerinde aksama, Avrupa enerji akışlarına tehdit.

Türkiye (batı) ve Mısır/BAE (doğu) destekli aktörlerin kırmızı çizgileri sınanabilir.

Stratejik çıkarım: Trablus çevresinde olası çatışmalar yalnızca Libya içi dengeleri değil, Akdeniz güvenliği ve enerji tedarik zincirlerini de etkileyecek.

Fas – F-16 Siber Dayanıklılık Sözleşmesi

29 Ağustos: Pentagon, 43,2 milyon $ değerinde bir “F-16 siber dayanıklılık” sözleşmesi imzaladı. Fas, resmi olarak FMS müşterileri listesine dahil edildi. (ABD Savunma Bakanlığı, ClearanceJobs)

Etkileri:

Kraliyet Hava Kuvvetleri’nin ağ tabanlı operasyonlarda sürdürülebilirliği artıyor.

Batı Sahra cephesinde caydırıcılık ve hazırlık seviyesini yükseltiyor.

Ancak teknik bağımlılık ABD program ofislerine ve tedarik zincirine derinleşiyor.

Stratejik çıkarım: Yetkinlik artışı Rabat’ın elini güçlendiriyor, fakat uzun vadeli teknik bağımlılık ABD’ye olan güvenlik bağını daha da sıkılaştırıyor.

Genel Değerlendirme – Derinleştirilmiş Analiz

Kuzey Afrika’da bu hafta öne çıkan gelişmeler, askeri işbirliği, bölgesel rekabet, dış politika yönelimleri ve enerji/göç güvenliği ekseninde yoğunlaşıyor:

Mısır’ın rolü: ABD ile ortak tatbikatlar Kahire’nin caydırıcılığını artırıyor, ancak dış bağımlılığı da pekiştiriyor.

Fas–ABD yakınlaşması: Batı Sahra üzerinde siyasi ve askeri destek pekişiyor; Rabat ABD güvenlik şemsiyesi altında manevra alanı kazanıyor.

AB’nin hukuki hamleleri: Brüksel’in ticaret düzenlemeleri, Fas’ı alternatif ortaklara yöneltirken, Cezayir için diplomatik fırsatlar yaratıyor.

Libya’daki kırılganlık: Trablus çevresindeki askeri yığınak, yalnızca iç çatışma değil, Avrupa göç ve enerji güvenliği için de risk.

Teknik bağımlılık paradoksu: Fas’ın F-16 modernizasyonu caydırıcılığı artırıyor, fakat aynı zamanda Washington’a stratejik bağımlılığı derinleştiriyor.

Sonuç: Kuzey Afrika, bir yandan ABD ile güvenlik ortaklıkları üzerinden güç projeksiyonu yaparken, diğer yandan Avrupa ile hukuk temelli sürtüşmeler ve Libya’daki kırılganlık nedeniyle çok yönlü bir gerilim hattına sürükleniyor.

Jeopolitik Brifing: Lübnan

31 Ağustos 2025

UNIFIL’in Uzatılması ve Aşamalı Çekilme

Karar: BM Güvenlik Konseyi, UNIFIL’in görev süresini 31 Aralık 2026’ya kadar uzattı ve ardından zorunlu geri çekilme planı kabul etti. (UN Press, Reuters)

Etkileri:

Güneydeki güvenlik mimarisi, uluslararası tampondan Lübnan Silahlı Kuvvetleri (LAF) ağırlıklı denetime kayacak.

İsrail, 1701 sayılı kararın geri çekilme hükümlerine uymaya zorlanacak.

Ancak UNIFIL caydırıcılığı azaldıkça güvenlik ikilemi daha da derinleşebilir.

Stratejik çıkarım: Karar, Lübnan’ın güvenlik bağımsızlığına giden bir yol açıyor fakat boşluk oluşması hâlinde İsrail veya milislerin istismar riski artıyor.

Berri’nin Silahsızlanma Çağrısı

Açıklama: Meclis Başkanı Nebih Berri, Hizbullah’ın silahları konusunda “sakin bir ulusal diyalog” çağrısı yaptı. (AP, Arab News)

Etkileri:

ABD’nin hızlandırılmış silahsızlanma takvimine karşı çıkış.

İçeride Şii tabanı yatıştırma ve koalisyon istikrarını koruma çabası.

Dışarıda ise, İsrail ile normalleşmeden kaçınma ve Batı yardımı için diplomatik kanalları açık tutma arasında denge arayışı.

Stratejik çıkarım: Lübnan, dış baskılara rağmen iç uzlaşıyı önceliklendiriyor; bu da süreci yavaşlatıyor fakat iç meşruiyeti güçlendiriyor.

LAF’ın “Hassas Görevler” Vurgusu

Sinyal: LAF komutanı, yaklaşan “hassas görevler” konusunda uyarıda bulundu. (AP, Reuters)

Etkileri:

Kabine yetkilerinin uygulanmasına hazırlık işareti.

Sembolik adımlar (gizli yerlerin haritalandırılması, ortak devriyeler) dahi ivme yaratabilir.

Ancak İsrail’in eşzamanlı bir gerginlik azaltma politikası olmadan atılacak adımlar çatışma riskini artırabilir.

Stratejik çıkarım: LAF’ın kapasiteleri, silah tekelini güçlendirmek için kritik; fakat fon ve diplomatik destek olmadan ters etki yaratabilir.

İsrail’in Güneydeki Operasyonları

Eylem: İsrail, Hizbullah’ın iddia edilen yeraltı sığınaklarına saldırılar düzenledi. (Times of Israel)

Etkileri:

Beyrut için: Silahsızlanma alanını daraltıyor, Hizbullah’ın caydırıcılık söylemini güçlendiriyor.

İsrail için: Geri çekilme öncesinde Hizbullah’ın sahadaki varlığını azaltma girişimi.

Stratejik çıkarım: Karşılıklı adımlar gelmezse, eylem-tepki döngüsü sınırı “sıcak” tutacak ve UNIFIL çekilmeden önce istikrarı zayıflatacak.

Nebatiye ve Nakura Olayları

Nebatiye: Önceki “çağrı cihazı” saldırılarıyla bağlantılı bir kişinin öldürülmesi.

Nakura: “Teknik arıza” iddiaları arasında iki LAF askerinin hayatını kaybetmesi. (L’Orient Today)

Etkileri:

Hizbullah bağlantılı ağlara yönelik hedefli saldırılar, toplumsal gerilimleri körüklüyor.

LAF askerlerinin ölümü, devlet güçlerinin Mavi Hat boyunca artan risklerini gözler önüne seriyor.

Stratejik çıkarım: Lübnan devleti, uluslararası destek arayışında askerlerini koruma ve toplumsal meşruiyeti muhafaza etme ikileminde.

Genel Değerlendirme

UNIFIL sonrası dönem: Lübnan, güneyde güvenlik kontrolünü devralmaya hazırlanırken büyük bir denge sınavı yaşıyor.

İç siyaset: Berri’nin diyalog çağrısı, sürecin hızını düşürse de toplumsal tabanda meşruiyet sağlıyor.

Askeri gerçeklik: İsrail’in operasyonları ve LAF’ın hassas görev vurgusu, sınırlı adımların bile tırmanma riski barındırdığını gösteriyor.

Toplumsal baskı: Nebatiye ve Nakura olayları, silahsızlanma sürecinin sahadaki kırılganlığı artırabileceğini ortaya koyuyor.

Sonuç: Lübnan, bir yandan güvenlik bağımsızlığına yöneliyor, diğer yandan hem İsrail’in kinetik baskısı hem de iç siyasi kırılganlık nedeniyle “kontrollü istikrar” arayışında. UNIFIL çekilmeden önce atılacak her adım, ülkenin gelecekteki güvenlik mimarisini şekillendirecek.

Jeopolitik Brifing: Birleşik Arap Emirlikleri

31 Ağustos 2025

Angola ile Stratejik Yakınlaşma

25 Ağustos: Luanda’da CEPA imzalandı; 6,5 milyar $ değerinde 44 yasal belgeye imza atıldı. (Aman Alliance, Gulf Business, Cyprus Shipping News)

AD Ports/Noatum: Luanda için Dijital Tek Lojistik Penceresi ve filo genişletme anlaşmaları yapıldı.

Etkileri:

Atlantik–Hint Okyanusu ekseninde Emirlik nüfuzunun genişlemesi.

Lusophone Afrika’da Körfez rekabetinde öne çıkma.

Tek koridor bağımlılığını azaltma (IMEC dahil).

Stratejik çıkarım: BAE, lojistik ve enerji koridorlarında özerkliğini artırırken Batılı olmayan ortaklarla pazarlık gücünü genişletiyor.

Yeni Zelanda ile CEPA

28 Ağustos: BAE–Yeni Zelanda CEPA yürürlüğe girdi; 2032’ye kadar ticaretin 5 milyar $’ı aşması hedefleniyor. (The Beehive, WAM)

İçerik:

NZ ihracatına geniş pazar erişimi.

BAE’nin gıda güvenliği için kritik (et, süt, bahçecilik) ürünlerde tercihli ticaret.

Asya–Avrupa rotalarındaki risklerin dengelenmesi.

Stratejik çıkarım: BAE, gıda güvenliğini çeşitlendiriyor, Commonwealth ortağıyla ağını genişletiyor ve büyük güçlerden bağımsız politika alanı kazanıyor.

Gazze Yardımı – Sözden Eyleme

29 Ağustos: Mısır’dan Gazze’ye 7,5 km’lik su boru hattı açıldı.

30 Ağustos: 9. Hamdan yardım gemisi gıda, sağlık malzemesi ve ambulans taşıdı. (WAM, The National)

Etkileri:

Yardımların altyapıya dönüşmesi (hava yardımlarından kalıcı su kanalı ve deniz taşımacılığına geçiş).

İsrail’in “Körfez pasif kaldı” söylemini zayıflatma.

Arap ve Avrupalı lojistikçilerle iş birliğini artırma.

Stratejik çıkarım: BAE, somut yardımlarla Filistinlilerle dayanışmasını güçlendiriyor, İsrail yanlısı söylem alanını daraltıyor.

Mısır ile İstişareler

25–27 Ağustos: Şeyh Muhammed, Yeni Alameyn’de lider düzeyinde görüşmelere katıldı. (WAM, Anadolu Ajansı)

Odak: Gazze, Sina taşkınları, sınır güvenliği, yardım koordinasyonu.

Etkileri:

Refah/El-Ariş hattında Mısır ile operasyonel uyum.

Arap Birliği ve İİT formatlarında nüfuz koruması.

Kuzey Sina’da çatışmasızlık ve erişim güvencesi.

Stratejik çıkarım: BAE, en yakın stratejik komşusuyla koordinasyonu güçlendiriyor; dış güçlere bağımlı olmadan Arap merkezli çözüm vurgusu yapıyor.

İç Bilgi Alanı Kontrolü

26 Ağustos: Sosyal medya içerikleri nedeniyle kovuşturmalar başlatıldı. (Khaleej Times, Times of India)

Etkileri:

Yüksek oynaklık döneminde söylenti ve kışkırtıcı içeriklerin sınırlandırılması.

Yatırımcı güveninin korunması; hassas sektörlerde (turizm, havacılık, lojistik) itibar şoklarının engellenmesi.

Stratejik çıkarım: Bilgi alanında sıkı kontrol, dış baskı kampanyalarına karşı direnç oluşturuyor; hem ortaklara hem rakiplere yasal öngörülebilirlik sinyali veriyor.

Genel Değerlendirme – Haftalık Çıkarımlar

Küresel koridorlar: Angola anlaşması ile Atlantik’e, Yeni Zelanda CEPA ile Pasifik’e açılım.

Kaynak güvenliği: Gıda ve lojistikte çeşitlendirme.

Filistin politikası: Gazze’de kalıcı altyapı yardımlarıyla somut dayanışma.

Bölgesel koordinasyon: Mısır’la kriz yönetiminde uyum.

İç kontrol: Medya ve bilgi alanında daha sıkı denetim.

Sonuç: Bu hafta BAE, politika özerkliğini kademeli olarak genişletme, iç güvenliğini sağlamlaştırma, Müslüman ortaklarla entegrasyonu derinleştirme ve İsrail yanlısı söylemleri daraltma yönünde somut kazanımlar elde etti.

Jeopolitik Brifing: Nijerya

31 Ağustos 2025

1. Afrika Genelkurmay Başkanları Zirvesi – Abuja

25–27 Ağustos: Tinubu’nun ev sahipliğinde ilk Afrika Genelkurmay Başkanları Zirvesi düzenlendi. BM de katıldı. (State House Abuja, UN, The Defense Post, Dabafinance)

Katılım: Burkina Faso ve Mali gelmedi; Nijer düşük seviyede temsil edildi.

Önemi:

Tinubu kalıcı bir forum talep ederek Afrika merkezli güvenlik mimarisi için kurumsallaşma sinyali verdi.

Burkina Faso–Mali’nin boykotu AES–ECOWAS ayrışmasını gösterdi.

Stratejik çıkarım: Nijerya, Batı Afrika güvenlik liderliği konusunda kademeli kazanımlar elde ediyor. Ancak AES bölünmesi, Müslüman Birliği’ni ve Sahel’deki kapsayıcı güvenlik koordinasyonunu sınırlıyor.

2. Brezilya ile Yeni Ortaklıklar

Tinubu–Lula görüşmeleri: Petrobras Nijerya’ya dönüş sinyali verdi; Embraer hizmet merkezi planlıyor; Air Peace Lagos–São Paulo direkt uçuşlarını duyurdu. (Reuters)

Önemi:

Havacılık MRO kabiliyeti → güvenlik-teknoloji bilgisinin artması.

Petrobras ortaklığı → IOC’lerin (Batılı şirketler) ötesinde çeşitlenme.

Direkt uçuş → ticaret ve savunma endüstrisine erişim kolaylığı.

Stratejik çıkarım: Brezilya ile yakınlaşma, Batılı olmayan seçenekleri artırarak dış siyasi bağımsızlığı destekliyor ve güvenlik-teknoloji kapasitesini çeşitlendiriyor.

3. Shea Cevizi İhracat Yasağı

Karar: Hükümet, ham shea cevizi ihracatını 6 ay boyunca yasakladı. (AP, Premium Times)

Etkileri:

Yerli işleme kapasitesi artarsa, kadın istihdamı ve toplumsal egemenlik güçlenecek.

Tarımsal çeşitlenme → petrole bağımlılığın azaltılması.

Risk: Kaçakçılık ve kırsal gelir düşüşü hoşnutsuzluk yaratabilir.

Stratejik çıkarım: Başarıyla uygulanırsa, tarım sanayisinde kalıcı dönüşüm sağlayabilir; ancak uygulama kapasitesi zayıf kalırsa kısa vadeli bir çarpıtma olarak kalır.

4. Katsina’da Kurtarma Operasyonu

Olay: Nijerya Hava Kuvvetleri’nin operasyonu 76 rehinenin kurtarılmasını sağladı. (Premium Times Nigeria)

Önemi:

ISR/saldırı kabiliyetlerinde ilerleme.

İç güvenlik meşruiyetini pekiştirme.

Ancak haydut ekosistemleri ve sınır ötesi sığınaklar stratejik başarıyı sınırlıyor.

Stratejik çıkarım: Operasyonel kapasite gelişiyor fakat kalıcı etki için sınır ötesi iş birliği ve silah akışının engellenmesi gerekiyor.

5. Zamfara’da Kolera Salgını

Durum: Bukkuyum’da en az 8 ölü, 200’den fazla vaka; güvensizlik tıbbi erişimi engelliyor. (Reuters, Arise News)

Önemi:

Devletin temel hizmet sağlayamaması güvenlik bağımsızlığını zayıflatıyor.

Dinî aktörler ve yerel liderler boşluğu dolduruyor → toplumsal egemenlik erozyona uğruyor.

Stratejik çıkarım: Salgınlar derinleşirse devlet kapasitesini daha da test edecek, insani bağımlılığı artıracak ve dış aktörlerin şart koyma alanını genişletecek.

Genel Değerlendirme

Güvenlik: Abuja zirvesi Nijerya’nın liderliğini vurguladı ama AES ayrışması koordinasyonu kısıtlıyor. Operasyonel ilerlemeler (Katsina) stratejik kırılganlıkları ortadan kaldırmaya yetmiyor.

Ekonomi: Brezilya paketi enerji ve havacılıkta çeşitlenmeyi destekliyor; shea cevizi yasağı yerli sanayi için bir test olacak.

Toplum: Kolera salgını, güvenlik ve sağlık krizlerinin nasıl iç içe geçtiğini ve devlet kapasitesinin sınırlarını gösteriyor.

Sonuç: Nijerya, bölgesel güvenlik liderliği ve ekonomik çeşitlenme konusunda kazanımlar elde ediyor. Ancak toplumsal kırılganlık ve AES içi bölünmeler, bu kazanımların kalıcı olmasını zorlaştırıyor.

Jeopolitik Brifing: Somali

24–31 Ağustos 2025

1. Kuzeydoğu Devleti’nin (SSC-Khaatumo) Federal Tanınması

31 Ağustos: İçişleri Bakanlığı, anayasa, 83 sandalyeli parlamento ve yürütme seçimlerinin ardından SSC-Khaatumo’yu resmen Federal Üye Devlet olarak ilan etti. (Wakaaladda Wararka Qaranka Soomaaliyeed, Hiiraan Online)

Önemi:

Federal haritayı hukuken güçlendiriyor.

Kuzeydoğuda tek muhatap oluşturuyor; dış aktörlerin yerel şikâyetleri araçsallaştırmasını zorlaştırıyor.

Risk: bütçe paylaşımı, güvenlik yetkileri ve eyaletler arası koordinasyon.

Stratejik çıkarım: Tanıma, Somali’nin egemenlik kapasitesini artırıyor ancak uygulanabilirliği ciddi yönetim testleriyle sınanacak.

2. Güvenlik: AUSSOM ve Yeni Savunma Ortaklıkları

31 Ağustos: 16 kişilik Mısır askeri heyeti, AUSSOM kapsamında konuşlanma öncesi incelemeler yaptı.

28–29 Ağustos: Kabine, Ürdün, Katar ve Pakistan ile üç savunma mutabakat zaptını onayladı. (Warsom, X)

Önemi:

Güvenlik desteği tek patrona bağımlı değil, çok aktörlü hale geliyor.

LAF/polis için eğitim, donanım ve doktrin çeşitleniyor.

Mogadişu’da polis operasyonları, popüler güvenliği destekliyor.

Stratejik çıkarım: Yerel güvenlik kapasitesi kademeli artıyor; lojistik ve sürdürülebilirlik kritik olacak.

3. Somali–Cibuti Diplomatik Eşgüdüm

30 Ağustos: Dışişleri bakanları düzenli siyasi istişareler için MoU imzaladı. (Hiiraan Online)

Önemi:

IGAD ve AU forumlarında ortak tutumları güçlendiriyor.

Kızıldeniz gerilimleri ve Etiyopya’nın denizcilik hedefleri karşısında pozisyonu sağlamlaştırıyor.

Stratejik çıkarım: Somali, komşularıyla düzenli diplomatik koordinasyonla bölgesel konumunu kuvvetlendiriyor.

4. Çin İle Ekonomik Temaslar

25–29 Ağustos: Başbakan Hamza, Ningxia’da Çin–Arap Fuarı’na katıldı, yatırım forumu düzenledi, enerji ve sanayi tesislerini gezdi. (Shabelle Media)

Önemi

Enerji, tarım ve inşaat malzemeleri için yatırım potansiyeli.

Körfez ve Asya sermayesini dengeleyen bir kanal.

Stratejik çıkarım: Küçük pilot projeler bile tedarik zincirlerini çeşitlendirerek yeniden yapılanmayı destekleyebilir.

5. Sınır ve Seyahat Kontrolleri

1 Eylül’den itibaren: Yabancılar için zorunlu e-Vize/eTAS sistemi başlıyor. (The EastAfrican)

Önemi:

Sınır yönetimi modernleşiyor.

Seyahat akışları resmi kanallara çekiliyor.

Stratejik çıkarım: Somali’nin stratejik kapılar (hava/deniz) üzerindeki kontrolünü artırarak mali direncini güçlendirme potansiyeli.

6. Kentsel Güvenlik ve Yönetim Baskısı

28 Ağustos: Mogadişu’da Liido Plajı/Abdiaziz bölgesinde polis operasyonu.

27 Ağustos: Sayıştay Başkanı, üst mahkemelerin denetimi engellediğini ve >1 milyon $ gelirin kayda alınmadığını açıkladı. (Hiiraan Online)

Stratejik çıkarım: Şeffaflık ve denetim mekanizmaları zayıf kalırsa bağışçı güveni ve borç hafifletme programları riske girer.

7. İnsani Zorluklar

28 Ağustos: Save the Children, Somali’de 3 ay içinde ciddi yetersiz beslenen çocuklara yönelik RUTF stoklarının bitebileceğini açıkladı. (Reuters)

Stratejik çıkarım: İnsani kriz, güvenlik ve devlet inşası kazanımlarını gölgeleyebilir; acil fon sağlanmazsa toplumsal kırılganlık artar.

Genel Değerlendirme

Devlet konsolidasyonu: SSC-Khaatumo’nun tanınması Somali’nin siyasi haritasını güçlendirdi.

Güvenlik çeşitlendirmesi: Mısır, Ürdün, Katar ve Pakistan ile yeni iş birlikleri güvenlik diplomasisini genişletti.

Dış denge: Mogadişu, Körfez rekabetinde taraf olmaktan kaçınırken Çin ve Cibuti ile koordinasyonu artırdı.

Ekonomi ve sınır kontrolü: e-Vize sistemi ve liman yönetiminde değişiklikler stratejik kapılar üzerinde kontrolü artırıyor.

Kısıtlar: Yönetişimde şeffaflık eksikliği ve yaklaşan beslenme krizi, elde edilen kazanımları zayıflatma riski taşıyor.

Sonuç: Somali bu hafta egemenlik, güvenlik ve dış denge alanlarında ilerleme kaydetti; ancak kalıcı başarı, uygulama kapasitesi ve insani açığın hızla kapatılmasına bağlı olacak.

Jeopolitik Brifing: Sudan

31 Ağustos 2025

1. El-Fasher’daki Tırmanış

31 Ağustos: RSF, çok eksenli bombardımanla şehre bugüne kadarki en sert saldırısını düzenledi; en az 7 ölü, 71 yaralı. (France 24, Anadolu Ajansı, Arab News)

28 Ağustos: Kent merkezine saldırı: 24 ölü, 55 yaralı. (AP, Al Jazeera, Anadolu Ajansı)

11 Ağustos’tan bu yana: BM’ye göre en az 125 sivil hayatını kaybetti. (UN)

Stratejik çıkarım: RSF’nin yoğun saldırıları, SAF birliklerinin direncini test ediyor; sivil kayıpların artışı ise dış destekçilerin üzerindeki siyasi ve itibar maliyetini yükseltiyor.

2. İnsani Kriz – Çocuklar ve Kuşatma

UNICEF (27 Ağustos): El-Fasher 500 günlük kuşatma altında “çocuk acısının merkezi”ne dönüştü; 6.000 çocuk ağır yetersiz besleniyor. (AP, UNICEF)

BM (29 Ağustos): Acil insani erişim çağrısı yaptı; sivillere yönelik zorlayıcı açlık taktikleri diplomatik baskıyı artırıyor. (UN)

Stratejik çıkarım: Çocukların hayatta kalma mücadelesi pazarlık zemininin merkezine oturdu. Yardım sağlayan aktör diplomatik kazanım elde ederken, engelleyen aktör koordineli baskıya maruz kalacak.

3. Uydu Analizi – Belgelenmiş Vahşet

30 Ağustos: Açık kaynaklı analiz, mezarlıkların genişlediğini ve kuşatma dinamiklerinin yoğunlaştığını belgeledi. (Financial Times)

Etkileri:

İnkâr edilebilirlik azalıyor.

Hedefli yaptırımlar ve silah akışı engellemeleri için zemin hazırlanıyor.

Rusya’nın Kızıldeniz stratejik planlarının kırılganlığı vurgulanıyor.

Stratejik çıkarım: Uydu kanıtları, dış sponsorlar için vekalet savaşının maliyetini yükseltiyor; Sudan dosyasını uluslararası gündemin merkezinde tutuyor.

4. Bölgesel ve Küresel Yansımalar

BAE: RSF’ye destek suçlamaları, artan sivil kayıplar ve çocuk ölümleri nedeniyle ciddi itibar ve yaptırım riski doğuruyor.

Mısır: SAF’nin batı kanadı ve Nil lojistiğini korumaya odaklanıyor; kuzeyden yardım koridorlarını açma baskısı artıyor.

ABD–Suudi Arabistan: Cidde merkezli arabuluculuk, ateşkes söyleminden “doğrulanabilir erişim” talebine kayıyor; başarısı günlerle ölçülecek.

Riyad–Washington ikilemi: Şiddet arttıkça “cezalandırıcı adımlar mı, yoksa şartlı yardım mı?” sorusu öne çıkıyor.

Stratejik çıkarım: Sudan krizi, Körfez–Mısır–Batı hattında uyumu test ediyor; her aktör için hem insani hem stratejik maliyet yükseliyor.

Genel Değerlendirme

Askerî: RSF, El-Fasher kuşatmasını yoğunlaştırarak şehri düşürmeye çalışıyor; bu, soykırım riskini artırıyor.

İnsani: Çocuk ölümleri ve açlık taktikleri, artık diplomatik baskının ana kaldıraç noktası.

Diplomatik: BM ve UNICEF açıklamaları, uluslararası sahnede hesap verebilirlik zeminini güçlendiriyor.

Bölgesel: BAE’nin itibar maliyeti, Mısır’ın güvenlik kaygıları ve Riyad–Washington’un arabuluculuk sınavı öne çıkıyor.

Uluslararası: Uydu verileri, sahadaki suçların inkârını zorlaştırarak yaptırım ve müdahale seçeneklerini güçlendiriyor.

Sonuç: Sudan’da El-Fasher merkezli savaş, yalnızca iç dengeleri değil, Körfez’den Batı’ya uzanan diplomatik hatları da sarsıyor. RSF’nin kuşatması sürdükçe insani felaket derinleşiyor ve dış aktörlerin manevra alanı daralıyor.

Jeopolitik Brifing: Filistin

31 Ağustos 2025

1. Gazze Şehri – Operasyonların Yoğunlaşması

Durum: İsrail, Gazze Şehri’ni “tehlikeli çatışma bölgesi” ilan etti, yardım duraklamalarını sonlandırdı, güvenlik kabinesi şehrin ele geçirilmesi için toplandı. (Reuters, The Guardian)

Etkileri:

Yardım istasyonu yakınlarında ölümler, insani yardım noktalarının doğrudan hedef haline geldiğini gösteriyor.

Sivil yerinden edilme baskısı artıyor; koridorlar aşırı kalabalık.

Kabine gündemi ateşkes değil, operasyonların genişletilmesi

Stratejik çıkarım: İsrail, baskıyı askerî güç üzerinden sürdürürken insani koşullar hızla kötüleşiyor; uluslararası baskı riski büyüyor.

2. Hamas’ta Liderlik Değişimi

Muhammed Sinvar: Ölümü Hamas tarafından doğrulandı.

Ebu Ubeyde: İsrail’in öldürdüğü iddia edildi; Hamas tarafından teyit edilmedi. (Reuters, AP)

Etkileri:

Gazze’de yeni saha liderlerinin öne çıkması muhtemel.

Komuta-kontrol yapısında parçalanma riski.

Bilgi ve seferberlik ağlarına darbe.

Stratejik çıkarım: Hamas’ın iç koordinasyonu zorlaşabilir; bu da hem operasyonel özerkliği hem de müzakere kapasitesini etkileyebilir.

3. “GREAT Trust” Planı – ABD Vesayeti Senaryosu

Kaynak: Washington Post & Reuters.

Öneri: Gazze’nin en az 10 yıl ABD yönetiminde kalması, geçici/“gönüllü” yer değiştirme, sembolik mülkiyet hakları.

Sorunlar:

Yerinden edilme ve yönetişim konusunda ciddi yasal-meşruiyet krizleri.

Bölgesel destek yok; uygulanabilirlik zayıf.

Stratejik çıkarım: Plan, “yeniden yapılanma” kılıfında sunulsa da Filistinliler ve birçok devlet için siyasi maliyeti ağır; uluslararası hukuk ve insani normlarla çatışıyor.

4. Tanıma ve İlhak Dinamikleri

İngiltere: Eylül’de Filistin devletini tanıma niyetini sürdürüyor.

İsrail: Buna karşılık Batı Şeria’da ilhak seçeneklerini tartışıyor. (The Guardian, Reuters)

Etkileri:

BM Genel Kurulu öncesi pozisyonlar sertleşiyor.

Üçüncü taraf garantörler için diplomatik riskler büyüyor.

Stratejik çıkarım: Tanıma–ilhak ikilemi, uluslararası arenada yeni bir diplomatik çatışma hattı yaratıyor.

5. Yardım Erişimi ve Baskı Kampanyaları

WFP: Gazze Şehri’nin savaş bölgesi ilan edilmesinin gıda erişimini daha da kısıtlayacağını açıkladı.

Sivil baskı: Barselona’dan yardım filosu deniz ablukasına meydan okumak için yola çıktı. (Reuters)

Etkileri:

Filonun siyasi sembolizmi yüksek; ablukanın hukuki sınırlarını test ediyor.

Yardım kuruluşları sürekli ateşkes ve korumalı koridorlar olmadan krizin kötüleşeceği uyarısını yineliyor.

Stratejik çıkarım: Uluslararası görünürlük artıyor; ancak sahadaki insani erişim hâlâ siyasi-askerî pazarlıklara bağlı.

Genel Değerlendirme

Askerî: İsrail, Gazze Şehri’ni alma stratejisini hızlandırıyor; insani kayıplar büyüyor.

Siyasi: Hamas’ın liderlik boşluğu hareketi zorlayabilir; İsrail bu boşluğu kendi lehine kullanmak istiyor.

Diplomatik: ABD’nin “GREAT Trust” planı tartışma yaratırken, İngiltere’nin tanıma çıkışı ve İsrail’in ilhak tehdidi uluslararası sahneyi sertleştiriyor.

İnsani: WFP uyarıları ve yardım filosu, gıda krizini küresel gündemin üst sıralarına taşıyor.

Jeopolitik Brifing: Ürdün

31 Ağustos 2025

1. AB–Ürdün Makro-Finansal Yardım

25 Ağustos: 500 milyon avroluk Makro-Finansal Yardım Mutabakat Muhtırası imzalandı. (EEAS, Jordan Times)

İçerik: PFM, yönetişim, işgücü piyasası ve yeşil geçiş koşulluluğu.

Etkileri:

Kısa vadede ödemeler dengesini koruyor, toplumsal huzursuzluğu önlüyor.

AB’nin Ürdün üzerindeki nüfuzunu artırıyor.

ABD’ye alternatif bir finansman kanalı açıyor, ancak tam kopuş değil.

Stratejik çıkarım: Mali istikrar sağlanıyor fakat dış siyasi kontrole bağımlılık artıyor.

2. Orta Asya Açılımı – Özbekistan & Kazakistan

25–28 Ağustos: Semerkant’ta 15 enstrüman (vizesiz seyahat, iade, yatırım koruması, tarım, gümrük, hava hizmetleri vb.) imzalandı. Astana’da İş Forumu düzenlendi. (Petra, Jordan Times, President.uz)

Etkileri:

Ticaret, eğitim ve sınırlı savunma iş birliğini çeşitlendiriyor.

ABD/İsrail hattı dışında yeni yatırım ve lojistik yollar açıyor.

Müslüman Orta Asya ortaklarıyla uyumu güçlendiriyor.

Stratejik çıkarım: Ürdün, dış kontrol bağımlılığını marjinal olarak azaltıyor ve Müslüman dünyayla birlik perspektifini pekiştiriyor.

3. Kahire’de Askerî Koordinasyon

24 Ağustos: Ordu komutanı Huneyti, Mısır savunma liderliğiyle görüştü. (Petra, defaiya.com)

Odak: Ortak eğitim, uzmanlık paylaşımı, koordinasyon mekanizmaları.

Etkileri:

Sınır ötesi tehditlere (kaçakçılık, İHA’lar, Güney Suriye taşmaları) karşı hazırlığı artırıyor.

ABD’ye bağımlılığı azaltarak bölgesel güvenlik dayanaklarını çeşitlendiriyor.

İç kamuoyunda ABD’ye kıyasla daha meşru kabul görüyor.

Stratejik çıkarım: Güvenlik bağımsızlığı güçleniyor, rejim meşruiyeti için daha kabul edilebilir bir güvenlik dengesi sağlanıyor.

4. Sınır Güvenliği ve Caydırıcılık

24 ve 29 Ağustos: JAF, doğu ve kuzey sınırlarında sızma girişimlerini engelledi. (Petra)

Etkileri:

Silah ve narkotik akışını sınırlıyor; toprak egemenliği korunuyor.

Düzenli duyurular hem dış caydırıcılık hem iç kamuoyu için güvenlik kapasitesi göstergesi.

Halkın İsrail karşıtı duyguları, devlet güdümlü güvenlik uyumuna kanalize ediliyor.

Stratejik çıkarım: Sınır polisliği ve yeni askerlik sistemi birlikte güvenlik bağımsızlığının temel dayanakları haline geliyor.

5. İç İstikrar ve Sosyal Yönetim

28 & 31 Ağustos: JHCO konvoyu Gazze’ye ulaştı; dizel fiyatları düşürüldü, benzin sabit tutuldu. (Petra)

Etkileri:

Gazze yardımı, kamuoyuna uygun Siyonizm karşıtı duruşu yansıtıyor.

Yakıt fiyat ayarlamaları, yaşam maliyeti baskılarını azaltıyor; protesto riskini düşürüyor.

Stratejik çıkarım: İç istikrar korunuyor; rejim hem toplumsal huzuru hem de dış mali düzenlemeler için manevra alanını güvence altına alıyor.

Genel Değerlendirme

Mali: AB kredisi kısa vadeli rahatlama sağlıyor ancak dış bağımlılığı artırıyor.

Diplomatik: Orta Asya açılımı, ABD–İsrail dışı yatırım ve iş birliği alanı oluşturuyor.

Güvenlik: Mısır’la savunma koordinasyonu ve sınır polisliği, güvenlik bağımsızlığını güçlendiriyor.

Toplumsal: Gazze yardımı ve yakıt fiyat yönetimi, iç kamuoyu tepkilerini rejim lehine yönlendiriyor.

Sonuç: Ürdün bu hafta mali istikrar, güvenlik çeşitlendirmesi, Orta Asya açılımı ve iç istikrar yönetimi alanlarında ilerleme kaydetti; ancak bu kazanımlar AB koşulluluğu ve dış siyasi bağımlılık riskleriyle dengeleniyor.

Jeopolitik Brifing: Irak

31 Ağustos 2025

1. PMF Yasa Tasarısının Geri Çekilmesi

27 Ağustos: Aylarca süren tartışmaların ardından, PMF’yi yeniden yapılandırmayı öngören yasa tasarısı parlamentodan çekildi. (The National News, Rudaw, شفق نيوز, ReliefWeb)

Etkileri:

ABD ve Batı’nın yoğun baskısı karşısında geri adım.

İran yanlısı gruplar arasında bölünmeler belirginleşti.

Paralel komuta zincirlerinin resmileştirilmesi şimdilik ertelendi.

Stratejik çıkarım: Irak güvenlik mimarisinde temel bir tercih ertelenmiş oldu; dış baskı kısa vadede hafifledi, ancak milisler meselesi çözülmedi.

2. Enerji Ortaklığı – Siemens Çerçevesi

26 Ağustos: Kabine, Siemens Energy ile enerji iş birliği çerçevesini onayladı. (Reuters, CNBC Arabia)

Hedefler:

Temel yük üretimini artırmak.

İletim hatlarını modernize etmek.

Yaz aylarındaki kesintileri azaltmak.

Potansiyel: İran gazına bağımlılığı azaltma; enerji diplomasisinde manevra alanı kazanma.

Stratejik çıkarım: Avrupa teknik ortaklıkları, enerji bağımsızlığına katkı sağlayabilir; uygulama kapasitesi kritik.

3. Göç Yönetiminde Tarihi Adım

27 Ağustos: Irak, ilk ulusal göç planını (2025–2030) açıkladı. (UN Iraq)

İçerik:

Göç akışlarının kurumsal koordinasyonu.

370.000’den fazla göçmen işçi ve diaspora için politika araçları.

Para transferlerinin yönetimi, işgücü piyasalarının yeniden yapılanmaya entegrasyonu.

Stratejik çıkarım: Göç politikası bir “baskı valfi” olmaktan çıkarılıp kalkınma aracına dönüştürülüyor; devlet kapasitesi ve toplumsal uyum güçlendiriliyor.

4. Türkiye ile Ticaretin Derinleşmesi

31 Ağustos: El-Sudani, Türk firmalarına Irak–Türkiye ticaretinin 20 milyar $’ı geçtiğini açıkladı. (The Peninsula, QNA)

Odak: Kalkınma Yolu projesi, su iş birliği ve lojistik ağlar.

Etkileri:

Limanlar, demiryolları, otoyollar üzerinden ticari entegrasyon.

Ceyhan petrol koridorunun yeniden açılması gündemde.

ABD finansal baskısına maruziyet azalıyor.

Stratejik çıkarım: Ankara ile yakınlaşma, Irak’a ekonomik büyüme ve stratejik özerklik imkânı sunuyor; petrol politikası kilit test alanı olacak.

5. Erbil–Bağdat Mali Çekişmesi

26 Ağustos: Kabine, Kürdistan Bölgesi maaşlarını gelir transferlerine ve petrol üretimi taahhütlerine bağladı. (شفق نيوز)

Etkileri:

Federal entegrasyon hedefleniyor.

Şeffaf yapılırsa kamu maliyesini birleştirir, petrol gelirlerini merkezîleştirir.

Yanlış yönetilirse Irak içi parçalanmayı tetikleyebilir.

Stratejik çıkarım: Mali disiplin ve entegrasyon ulusal politikayı güçlendirebilir; ancak kötü uygulama, dış aktörlerin istismarına açık kırılganlık yaratır.

Genel Değerlendirme

Güvenlik: PMF yasasının geri çekilmesi, milisler meselesinde erteleme anlamına geliyor; dış baskı belirleyici.

Enerji: Siemens ortaklığı, enerji bağımlılığını azaltmaya ve Avrupa bağlantılarını derinleştirmeye hizmet edebilir.

Toplumsal: Göç planı, insan güvenliği ve ekonomik kalkınmayı bütünleştiren yeni bir kurumsal yönelim.

Ekonomi/Dış Ticaret: Türkiye ile büyüyen ticaret, Batı bağımlılığını dengeleyen bölgesel bir çıkış kapısı.

Merkez–Çevre: Erbil–Bağdat mali gerilimi, federal bütünlük için kritik sınav.

Sonuç: Irak bu hafta, milis reformu, enerji çeşitlendirmesi, göç yönetimi ve bölgesel ticaret alanlarında kritik adımlar attı. Yönetişim kalitesi belirleyici olacak; aksi hâlde kazanımlar, İran yaptırımları ve petrol politikaları üzerinden dış baskıya yeniden bağımlı hale gelebilir.

Jeopolitik Brifing: Mısır

31 Ağustos 2025

1. Para Politikası ve Ekonomi

CBE faiz indirimi (28 Ağu): Merkez Bankası, enflasyondaki düşüş (%13,9, Temmuz) ve büyüme (%4,5 reel GSYİH) verilerini gerekçe göstererek faizleri 200 bp indirerek %22/%23 seviyesine çekti.

Arka plan: Süveyş Kanalı tahsilatlarında keskin kayıplar (2024/25’te 145 milyar EGP) dış şokları büyütürken, gevşeme sanayi ve istihdam yaratmaya “nefes alanı” sağlıyor.

Stratejik çıkarım: İç dayanıklılığı artırıyor, ancak alternatif Doğu–Batı koridorlarının yükseldiği bir dönemde Mısır’ın transit önceliğini korumak için mali disiplin ve reform uygulaması kritik.

2. Katar Yatırım Paketi

7,5 milyar $ ortaklık (28 Ağu görüşmeleri): Madbouly ve Katar Başbakanı El Sani, paket “aktive edildiğini” açıkladı; öncelikli sektörlerde projeler yakında duyurulacak.

Siyasi istişare mekanizması da başlatıldı.

Stratejik çıkarım: Katar’ın sermayesi + bölgesel nüfuzu → Batı finansmanına alternatif; Gazze dosyasında Mısır diplomasisini Arap duyarlılığıyla uyumlu kılma aracı.

3. Enerji Güvenliği

Yeni anlaşmalar (26–28 Ağu): 340 milyon $’lık dört üretim anlaşması imzalandı:

Shell (Merneith, 120m$)

Eni (Doğu Port Said, 100m$)

Arcius Energy (BP/ADNOC JV, 109m$)

Zarubezhneft (K. El-Khatatba, 14m$)

Stratejik çıkarım: Körfez, Avrupa ve Rus ortaklarının karışımı → azalan gaz üretimini telafi etme, ithalat riskini azaltma, enerji diplomasisinde bağımsızlığı güçlendirme.

4. Gazze Dosyası ve ABD Teması

Refah ziyareti (30 Ağu): ABD senatörleri Van Hollen ve Merkley depoları inceledi; UNRWA 6.000 tırın hazır olduğunu ancak girişin engellendiğini duyurdu.

Etkisi: Kahire, insani yardımlar için vazgeçilmez kanal konumunu pekiştiriyor → Arap/Müslüman kamuoyunda sermaye kazanırken, İsrail’e uyum görüntüsünün iç maliyetleri artıyor.

5. GERD Krizi—Yeni Aşama

Resmi açılış tarihi (9 Eyl): Addis projenin tamamlandığını duyurdu; kutlama için bölgesel davetler gönderildi.

Mısır için anlamı: İnşaat kilometre taşları bitti → artık operasyonel rutinler, enerji ihracatı bağlantıları ve havza koalisyonları gündemde.

Stratejik çıkarım: Kahire, Arap, Afrika ve BRICS ortaklarıyla yoğun diplomasi yürütecek; kırmızı çizgiler ve koridor anlaşmalarıyla su güvenliğini ve stratejik derinliği dış arabuluculuktan bağımsız biçimde savunacak.

Genel Değerlendirme

Mısır bu hafta üç düzlemde hamle yaptı:

İç denge: Enflasyonu kontrol altına alırken büyümeyi teşvik edecek para politikası.

Ekonomik ortaklıklar: Katar paketini aktive ederek Körfez sermayesini çekme, Batı kredilerine bağımlılığı azaltma.

Kaynak ve güvenlik dosyaları: Enerji anlaşmaları, Gazze’de insani kanal rolü, Nil suyu diplomasisi.

Net tablo: Kahire, dış şoklara karşı daha fazla esneklik kazanıyor; fakat transit gelirlerindeki erime ve Nil’deki yaklaşan açılış, hem ekonomik hem güvenlik boyutunda uzun vadeli baskıyı sürdürüyor.

Jeopolitik Brifing: Bangladeş

31 Ağustos 2025

1. Hindistan Sınırı – BSF-BGB Diyaloğu

25–28 Ağu, Pilkhana: Genel Müdürler düzeyinde görüşmeler “sıfır tolerans” taahhütleriyle sona erdi. BSF, çitlerin hızlandırılması ve 5.000 gövde kamerası duyurdu; BGB ölümcül ateşe “meşru müdafaa” gerekçesiyle karşı çıktı. (The Indian Express, The Daily Star)

Stratejik çıkarım: Dakka, sınırda tırmanışı frenleyerek denizcilik önceliklerine odaklanma alanı kazanıyor. Hindistan’la sınırlı iş birliği, kaynakların Bengal Körfezi’ne yönlendirilmesinin ön koşulu.

2. İİT Olağanüstü Toplantısı – Cidde

25 Ağu: Dışişleri Danışmanı Touhid Hossain, Gazze’de İsrail saldırganlığına karşı “somut adımlar” istedi. İran Dışişleri Bakanı ile ikili görüşme yapıldı. (OIC, ISNA)

Stratejik çıkarım: Dakka, Müslüman dünyada ortaklıkları güçlendiriyor, Batı merkezli nüfuz kanallarını dengeleyerek dış politikada özerklik alanını genişletiyor.

3. Rohingya Krizi – 8. Yıldönüm

25 Ağustos: Baş Danışman Yunus, 1,3 milyon mülteci için artık kaynak ayrılamayacağını ilan etti; Cox’s Bazar’da “onurlu dönüş” mitingleri yapıldı. (Reuters, AP)

Stratejik çıkarım: Mesaj çift yönlü: bütçe sınırları gerçek; geri dönüş baskısı Myanmar’a yansıtılmalı. Dakka, kamp güvenliğini büyütmek yerine sınır ve kıyılara öncelik veriyor.

4. Bengal Körfezi – Sahil Güvenlik Operasyonları

29 Ağustos: Naf açıklarında 122 balıkçı ve 19 tekne yakalandı/gözaltına alındı; Arakan Ordusu faaliyetleri sınır geçişlerini tetikliyor. (bdnews24.com)

Stratejik çıkarım: Denizde rutin hukuk uygulaması → kaçakçılığı bastırıyor, balıkçılığı güvence altına alıyor, deniz yolları üzerindeki devlet kontrolünü pekiştiriyor.

5. Ticaret ve Lojistik – Limanlar

Chattogram: 2024’te rekor (3,275m TEU) ancak Lloyd’s List’te 68. sıraya geriledi.

Matarbari: Eylülde inşaata geçiyor, derin draft kapasitesiyle bölgesel hub olma potansiyeli yüksek. (The Daily Star)

Stratejik çıkarım: Yeni kapasite, Bengal Körfezi değer zincirlerinde dış aktörlere bağımlılığı azaltacak; Dakka’nın stratejik nakliye kaldıraçlarını artıracak.

6. Makroekonomi ve Gıda Güvenliği

Rezervler: 31,18 milyar $ (BPM6’ya göre 26,19 milyar $) → ithalat döngüleri öncesi döviz baskısı hafifliyor.

Pirinç politikası: 0,5 milyon tonluk gümrüksüz ithalat penceresi Hindistan fiyatlarını yukarı çekti, sevkiyatları hızlandırdı. (BSS, Times of India)

Stratejik çıkarım: Küçük ama etkili politika manevraları → iç piyasayı istikrara kavuşturuyor, dış koşullara boyun eğmeden ekonomik özerklik gösteriyor.

7. Siyaset – Seçim Yol Haritası

28 Ağu: Seçim Komisyonu, 13. parlamento seçimleri için Şubat 2026 hedefiyle yol haritasını açıkladı. (BSS, Xinhua)

Stratejik çıkarım: İç sürece netlik → dış mikro-yönlendirme baskısını azaltıyor, geçici yönetimin Müslüman ortaklarla ve deniz güvenliğiyle odaklanmasına alan açıyor.

Genel Değerlendirme

Bangladeş bu hafta üç eksende hareket etti:

Sınır yönetimi: Hindistan’la çatışmayı sınırlarken Bengal Körfezi’ne odaklanma.

Bölgesel/dış politika: İİT ve İran’la temaslarla Müslüman dünyada özerklik alanını büyütme.

İç güvenlik ve ekonomi: Rohingya baskısı, sahil güvenlik operasyonları, rezerv yönetimi ve gıda politikalarıyla istikrarı koruma.

Net tablo: Dakka, seçim öncesi dönemde hem iç uyumu sağlamlaştırıyor hem de dış ortaklıklarını Müslüman eksende çeşitlendiriyor. Ancak Rohingya yükü ve Bengal Körfezi’ndeki gerilimler kalıcı sınav olmaya devam ediyor.

Jeopolitik Brifing: Pakistan

31 Ağustos 2025

1. Pencap Sel Felaketi ve Su Anlaşmazlığı

Ravi–Sutlej–Chenab taşkınları 1 milyondan fazla kişiyi tahliyeye zorladı; baraj setleri kasıtlı olarak yıkıldı. (Reuters)

Pakistan, Hindistan’ın baraj tahliyelerinin ve veri paylaşımını askıya almasının felaketi ağırlaştırdığını savunuyor. Yeni Delhi ise uyarı yaptığını iddia ediyor.

Stratejik çıkarım: Su akışları üzerindeki belirsizlik, güvenlik bağımsızlığını (gıda ve kriz yönetimi) zorluyor. Keşmir bağlantılı nehir diplomasisi artık insani baskılarla iç içe geçmiş durumda; İslamabad su güvenliği söylemini uluslararasılaştırma yoluna gidecek.

2. Afganistan ile Gerilim – İHA Saldırıları

28 Ağustos: Kabil, Pakistan İHA’larının Host ve Nangarhar’da üç kişiyi öldürdüğünü, yedi kişiyi yaraladığını iddia etti; Pakistan büyükelçisi çağrıldı. (Reuters, AP)

Bu saldırılar, kısa süre önce açıklanan Pakistan–Çin–Afganistan üçlü terörle mücadele mutabakatının ardından geldi.

Stratejik çıkarım: TTP’ye darbe vurmak güvenlik bağımsızlığını güçlendiriyor; ancak misilleme, sınır kapatmaları ve diplomatik kriz riski Müslüman birliğini aşındırabilir. Pekin’in koridor güvenliği için daha aktif arabuluculuğa çekilmesi muhtemel.

3. İç Güvenlik – Kohat Pususu

30 Ağustos: Kohat’ta bir polis aracı saldırıya uğradı; 1 polis öldü, 2 yaralı. Takip operasyonunda 3 militan öldürüldü. (Geo.tv)

KP’de Ağustos boyunca polis hedefli saldırılar arttı.

Stratejik çıkarım: Sel felaketi eyalet kaynaklarını zorlayarak güvenlik kapasitesini zayıflatıyor. Polis hakimiyeti zedelenirse, ordunun iç güvenlik rolü genişleyebilir ve bu da dış güvenlik desteğine bağımlılığı artırabilir.

4. Keşmir Cephesi – LoC Dinamikleri

28 Ağustos: Hindistan, Gurez’de uzun süredir sızma rehberi olan “Bagu Khan”ı öldürdüğünü açıkladı. (The Times of India)

Stratejik çıkarım: Hindistan’ın karşı sızma operasyonları sıkılaşıyor, Keşmir’de vekil şiddet maliyetleri artıyor. İslamabad, özellikle sel baskısı altındayken, aşırı cezalandırıcı doktrinleri tetiklememek için Keşmir söylemini dikkatle kalibre etmek zorunda.

5. Ekonomik ve İnsani Yansımalar

Maliye Bakanlığı, selin gıda tedarikini ve mali dengeyi tehdit ettiğini açıkladı. Sindh yeni dalgaya hazırlanıyor. (Profit by Pakistan Today)

Stratejik çıkarım: Acil ithalat ve yardım dış bağımlılığı artırabilir, dış siyasi kontrolden bağımsızlığı sınırlayabilir. Ancak iklime dayanıklı altyapı ihtiyacı, Çin’in ÇPEK kapsamında daha derin sermaye ve mühendislik desteğini meşrulaştırıyor; uzun vadede Pakistan’ın Pekin’e yönelimini güçlendiriyor.

Genel Değerlendirme

Pakistan bu hafta çok katmanlı baskılarla karşı karşıya:

Doğal afet: Sel felaketi, hem tarımsal güvenliği hem de Hindistan’la su diplomasisini test ediyor.

Batı sınırı: TTP’ye karşı sınır ötesi hamleler güvenlik için gerekli, fakat Afganistan’la gerilimi artırıyor.

İç güvenlik: KP’de militan saldırıları polis kapasitesini zorluyor.

LoC: Hindistan karşı-sızma stratejisini sertleştiriyor.

Ekonomi: Sel maliyetleri, Çin’in daha derin angajmanına zemin hazırlıyor.

Net tablo: İslamabad, hem içeride felaketle mücadele ediyor hem de doğu ve batı sınırlarında artan güvenlik baskılarıyla karşılaşıyor. Çözüm, su diplomasisini uluslararasılaştırmak, Afganistan’la krizi kontrollü yönetmek ve Çin desteğini yönlendirerek dış bağımlılığı dengelemek olacak.

Jeopolitik Brifing: Suudi Arabistan

31 Ağustos 2025

1. Cidde’de İİT Kararı – Diplomatik Baskının Kurumsallaşması

İslam İşbirliği Teşkilatı dışişleri bakanları, Gazze konusunda hukuki, insani ve diplomatik adımları operasyona dönüştüren bir karar aldı. İsrail’in BM üyeliğinin askıya alınması için koordinasyon çağrısı yapıldı. (SPA)

Stratejik çıkarım: Riyad, Müslüman dünyası mutabakatının ev sahibi ve koordinatörü olarak öne çıkıyor. Kınamanın ötesine geçen bu adım, İsrail üzerindeki maliyeti artırırken Suudi liderliğini Batı gündemlerinden bağımsız kurumsal bir zemine oturtuyor.

2. Güney Lübnan Ekonomik Bölge – Silahsızlanma için Yatırım Kaldıracı

ABD elçisi, Riyad ve Doha’nın Güney Lübnan’da silahsızlandırılmış Hizbullah mensupları için iş yaratacak bir ekonomik bölgeye yatırım yapmaya hazır olduğunu açıkladı. (AP, Reuters)

Stratejik çıkarım: Ekonomik kalkınma ile güvenlik sonuçlarını birleştiren bu model, İran’a bağımlılığı azaltabilir ve milis devşirme kapasitesini sınırlayabilir. UNIFIL yerine Lübnan ordusunun merkezde olması, Suudi tercihlerini yansıtıyor. Riskler (Hizbullah’ın reddi, İsrail hava saldırıları, iç parçalanma) büyük olsa da Riyad’ın mesajı net: Uygulanabilir güvenlik adımları varsa, istikrar finanse edilecektir.

3. Yanbu Yeşil Hidrojen Merkezi – Çin’le Ağır Sanayi İşbirliği

ACWA Power–Sinopec anlaşması, 2030’a kadar devreye alınacak hidrojen–amonyak kompleksinde Çin’i FEED/EPC rolüne taşıdı. (Reuters, sinopecgroup.com)

Stratejik çıkarım: Proje, Çin tedarik zincirlerine erişimi derinleştirirken mülkiyet Suudi kontrolünde kalıyor. Krallık 2030 itibarıyla yılda 400 bin ton hidrojen, 2,8 milyon ton amonyak kapasitesine ulaşabilir. Bu, Suudi ekonomisini petrol fiyat şoklarına karşı yalıtır, Batı teknolojik kısıtlarını aşar ve uzun vadeli enerji özerkliğini güçlendirir.

4. Çin–KİK Ekseni – Vizyon 2030 ile BRI’nin Hizalanması

Bakan Wang Wentao ve Halid el-Falih’in Pekin görüşmeleri, çıkmaza giren Çin–KİK STA’sı yerine ikili iş birliğini hızlandırıyor. (Reuters)

Stratejik çıkarım: Riyad, sermaye piyasaları, EV/solar/ileri malzemelerde tedarik zinciri yerelleştirmesi ve sanayi parkı bağlantılarını hedefliyor. Washington’un savunma ve dolar dayanakları korunurken, Pekin enerji–sanayi ortaklığında kilitleniyor. Böylece Suudi Arabistan, İsrail tanıma baskısına taviz vermeden pazarlık alanını en üst düzeye çıkarıyor.

5. Suudi–Suriye Yatırım Forumu – Normalleşmenin Kurumsallaşması

Riyad’daki forum 12 sektörde 47 anlaşma ile 24 milyar SAR (6,4 milyar $) değerinde portföy üretti. (SPA, Arab News)

Stratejik çıkarım: Bu paket, Şam’ı Arap ekonomik çevrelerine yeniden entegre ediyor, sınır bölgelerinde yasal ticaretle göç ve uyuşturucu akışını sınırlıyor ve İran’ın ayrıcalıklı rolünü daraltıyor. Riskler (yaptırımlar, rejim rantı, güvenlik garantisi eksikliği) sürse de özel sektör odaklı çerçeve, devlet bilançoları yerine yatırımcı portföylerini devreye sokarak esneklik sağlıyor.

Genel Değerlendirme

Suudi Arabistan bu hafta çok yönlü manevra yaptı:

Gazze’de İİT kararıyla uluslararası baskıyı kurumsallaştırdı.

Güney Lübnan’da yatırım yoluyla güvenlik denklemini etkilemeye yöneldi.

Çin’le enerji ve sanayi entegrasyonunu derinleştirdi.

Suriye’de ekonomik normalleşmeyi resmi çerçeveye taşıdı.

Net tablo: Riyad, çok kutuplu ortamda hem Batı hem Çin ile pragmatik kanallar kurarken, Müslüman ortaklarla koordinasyonu artırıyor. Bu, uzun vadede enerji çeşitliliği, bölgesel istikrar ve İsrail yanlısı baskıya karşı daha geniş pazarlık gücü anlamına geliyor.

Jeopolitik Brifing: İran

31 Ağustos 2025

1. Nükleer Kriz: Geri Adım ve NPT Tartışmaları

E3 (İngiltere, Fransa, Almanya), 28 Ağustos’ta İran’ın yüksek zenginleştirilmiş uranyum stoklarını gerekçe göstererek BM’nin “snapback” mekanizmasını tetikledi.

İranlı milletvekilleri aynı gün NPT’den çıkış ve IAEA iş birliğini kesme yasa tasarısı sundu.

27 Ağustos’ta IAEA personeli kısmen geri döndü; sert kanat bu adımı protesto etti.

Stratejik sonuç: Taraflar pozisyonlarını sertleştiriyor. İran, snapback öncesi baskıyı artırmak için NPT çıkış kartını masaya koyuyor. Dar bir teknik diyalog kanalı kalsa da risk, krizin hızla “anlaşmasız nükleerleşme” aşamasına kayması.

2. Güvenlik Mimarisi: Ulusal Savunma Konseyi ve Laricani

Haziran’daki İsrail–İran hava savaşı sonrası, Tahran Ulusal Savunma Konseyi kurdu (3–4 Ağustos).

Pezeshkian 5 Ağustos’ta Ali Laricani’yi sekreter, Hamaney 7 Ağustos’ta kendi temsilcisi olarak atadı.

Stratejik sonuç: Kriz dönemi komutasının merkezileştirilmesi, daha disiplinli savaş yönetimi ve Cumhurbaşkanlığı–Liderlik koordinasyonu için kurumsal bir mekanizma

yaratıyor. Laricani’nin seçilmesi, hem iç denge hem de dış pazarlık için tecrübeli bir figürü öne çıkarıyor.

3. Afgan Sınır Dışıları: Ölçek ve Riskler

Haziran’dan bu yana yüz binlerce Afgan sınır dışı edildi; BM “olağanüstü” hız uyarısı yaptı.

Günlük geçişler İslam Kale’de artarken, insani kapasite zorlanıyor.

Stratejik sonuç: İçeride güvenlikçi söylem güçleniyor, fakat Kabil ile ilişkiler geriliyor. Müslüman kamuoyunda itibar kaybı riski artarken, sınır güvenliği–insani normlar ikilemi İran’ın bölgesel imajını zedeliyor.

4. Lübnan: Silahsızlanma Planına Direnç

ABD destekli plan, Hizbullah’ın yıl sonuna kadar silahsızlandırılmasını ve İsrail’in geri çekilmesiyle eşleşmesini öngörüyor.

Nebih Berri ulusal diyalog çağrısıyla dış baskıyı reddetti; Hizbullah açık şekilde karşı çıktı.

Stratejik sonuç: Hizbullah, İran’ın İsrail’e karşı caydırıcılığının omurgası olmaya devam ediyor. Tahran için plan, “devlet reformu” kılıfı altında bu caydırıcılığın aşındırılması olarak görülüyor.

5. Çok Kutuplu Diplomasi: ŞİÖ ve Rusya Anlaşması

Cumhurbaşkanı Pezeshkian, Tianjin’deki ŞİÖ zirvesine katıldı; Moskova ve Pekin’le “doğu ekseni” vurgusu yaptı.

İran–Rusya 20 yıllık stratejik anlaşması (Ocak 2025’te imzalandı, 21 Mayıs’ta onaylandı) savunma, enerji ve finans alanlarında derinleşiyor.

Stratejik sonuç: E3 ile nükleer cepheleşmenin hemen ardından Asya merkezli yönelim hızlanıyor. İran, yaptırım baskısını Avrasya platformlarıyla aşmaya çalışıyor, bu da Batı’dan özerklik iddiasını pekiştiriyor.

Genel Değerlendirme

İran bu hafta beş paralel cephede hareket ediyor:

Nükleer krizde snapback–NPT çıkış gerilimi, kontrolsüzleşme riski doğuruyor.

Güvenlik devletinde Laricani’nin yükselişi, daha disiplinli kriz yönetimi anlamına geliyor.

Afgan sınır dışıları iç güvenlik bağımsızlığına hizmet etse de itibar maliyeti yüksek.

Lübnan dosyası Tahran’ın caydırıcılık hattını koruma refleksini netleştiriyor.

ŞİÖ–Rusya ekseni Batı’ya karşı doğuya yönelimi kurumsallaştırıyor.

Net tablo: İran, içeride güvenlikçi konsolidasyon, dışarıda ise çok kutuplu yönelim üzerinden “rejim güvenliği + stratejik özerklik” formülünü ilerletiyor. Ancak bu yol, nükleer krizle tetiklenen Batı yaptırımları karşısında manevra alanını daraltabilir.

Jeopolitik Brifing: Türkiye

31 Ağustos 2025

1) 5G spektrum ihalesi: altyapı ve egemenlik

Takvim: İhale 16 Ekim; 11 frekans paketi, asgari toplam 2,125 milyar $. Ticari lansman hedefi 1 Nisan 2026. Lisanslar yeni yetkilendirme rejimiyle 2029–2042 ufkuna bağlanıyor.

Etkisi: Turkcell–Türk Telekom–Vodafone Türkiye için daha öngörülebilir spektrum ekonomileri ve BTK’ya %5 yıllık gelir akışı.

Stratejik anlam: Ödeme, lojistik ve savunma C2 katmanlarının yerli omurga üzerinde bütünleşmesi; dış omurga yönlendirmesine bağımlılığın azalması; Türkiye’nin sınır ötesi dijital koridorlar ve standartlar üzerindeki pazarlık gücünün artması.

Politika notu: Tedarikçi seçiminde yerli üretim, siber sertleştirme ve yasal müdahale entegrasyonu şartlarını sıkı yaz; 5G’yi serbest bölgeler/lojistik parklar için ticari teşvik olarak konumlandır.

2) İsrail’e yönelik deniz–hava kısıtları: coğrafyayı kaldıraç yapmak

29 Ağu paketi: Türk limanları İsrail gemilerine kapalı; Türk bayraklı gemiler İsrail’e uğrayamaz; resmî İsrail statülü ve/veya silah taşiyan uçuşlar için hava sahası kısıtı.

İnsani kanal: Ürdün onayı sonrasında Gazze’ye havadan yardım için Cumhurbaşkanlığı onayı sinyali.

Stratejik anlam: Gümrük–liman–hava kurallarını sert politika aracına dönüştürerek, Batı çerçevelerine tâbi olmadan insani lojistikte görünür Türk rolü; Doğu Akdeniz arterlerinde karar haklarının Ankara’da toplanması.

Uygulama sınavı: Transit sivil uçuşlar sürebilir; etki, gümrük bilişim, liman başkanlığı disiplini ve resmî İsrail/askerî bacak tanımının dar–geniş yorumuna bağlı.

3) Denizcilik yansıması: fiilî yönlendirme

25–27 Ağu: ZIM ve diğer operatörler gemilerini Türk limanlarından ayırdı; İstanbul’dan çevrilip Pire’ye yönlenen tonaj örnekleri.

Etkisi: Tam mevzuat olmasa bile, konsolide liman uygulaması ticari rotaları hızla yeniden fiyatlıyor; İsrail bağlantılı hatlardan Türkiye onaylı koridorlara doğru mütevazı bir yeniden dağılım.

4) “Mayıs 2024” mirası ve 29 Ağu sıkılaştırması

Arka plan: Resmî ticaret durdurma beyanı sonrası, raporlar dolaylı akış/Filistin varış artırımı iddialarını gündeme getirmişti; Ankara reddetmişti.

Şimdi: Liman yasakları + hava sahası kontrolleri + belgelendirme ile boşluk kapatma çabası.

Kalıcı etki için kontrol listesi:

Gümrük IT eşleştirmesi: İsrail/Filistin varış “re-flagging” tespit kuralları.

Son kullanım sertifikası: Filistin makamı onaylı, sevkiyat bazlı.

Üçüncü ülke yeniden etiketleme aracılarına yaptırım.

Bağımsız denetim ve aylık şeffaf veri bülteni (itibar kalkanı).

5) Havadan yardım: norm inşası

Operasyonel çerçeve: Ürdün hava sahası/“drop zone” onayı beklentisi; Levant’ta diğer hava operasyonlarıyla çatışmasızlık kuralı.

Normatif hedef: İnsani taşımayı savaş ikmalinden ayırma normunu görünür kılmak; bölgesel hava sahasında Türk denetimini meşrulaştırmak.

6) Avrupa-Atlantik dosyası: Ukrayna’da “arabulucu–lojistik” hattı

Mesaj: Ateşkes mimarisi olmadan barışı koruma rolü yok; Türkiye asker sağlayıcı değil, deniz çatışmalarının çözümünde ve sigorta normlarında aracı.

Kazanım hedefi: Boğazlar, kıyı gözetimi, tahıl koridoru tecrübesini pazarlık sermayesi yapmak; Doğu Akdeniz öncelikleri için bant genişliği korumak.

7) Genel değerlendirme

İç hat: 5G ihalesiyle kritik ağ egemenliği ve ekonomik verimlilik.

Dış hat: İsrail’e kısıtlar ve olası havadan yardım ile coğrafya + insani kanalı politika kaldıraçlarına çevirmek.

Denizcilik: Piyasa yönlendirmesiyle rotaların yeniden fiyatlanması.

Transatlantik: Ukrayna’da rollerin sınır çizimi, arabuluculuk kapasitesinin korunması.

Net tablo: Eğer uygulama rejimi kalıcı ve şeffaf kurulursa, 29 Ağu paketi siyasi deklarasyondan yapısal kaldıraça evrilebilir; 5G ise Türkiye’nin dijital–lojistik ikiz omurgasını 2026’dan itibaren besleyerek dış veto alanını daraltır.

Hızlı politika önerileri (7 madde)

5G tedarik şartnamesi: Yerli çekirdek, açık arayüz (Open RAN) opsiyonu, güvenilir tedarik zinciri denetimi.

Gümrük–liman uyum merkezi: Tek hattan risk analitiği, AIS/manifest çapraz kontrolü.

Hava sahası kural kitabı: “Resmî İsrail” ve “askerî/ikmal uçuşu” tanımlarını NOTAM + AIP ile kodla.

Filistin son kullanım protokolü: Ortak QR/doğrulama; aylık kamuya açık veri.

Deniz–hava insani modülü: Ürdün’le önceden onaylı drop corridor, sivil–asker ayrımı SOP’si.

Lobi tamponu: Yerli nakliyecilere alternatif rota teşviki (iskele önceliği, ücret indirimi) → iç baskıyı nötralize edilmesi.