Pakistan ve Tehreek-i-Taliban Pakistan (TTP) Arasındaki Çatışmaların Jeopolitik Etkileri
Abdul Majeed Bhatti
Pakistan ve TTP arasındaki hızla kötüleşen güvenlik durumu İslamabad’da alarm zillerini çalıyor. Yalnızca 2024 yılında Pakistan, TTP saldırıları nedeniyle yaklaşık 685 güvenlik personelini ve 915 sivili kaybetti. [1] Pakistan ordusunun yaşadığı kayıplar, TTP’nin Pakistan’ı ihlal etmekle suçladığı ve ardından savaşçılarına ve harekete bağlı diğer militanlara karşı askeri operasyonlar yöneltmekle suçladığı Kasım 2022’deki bozulan ateşkesin bir sonucu. [2]. Pakistan’ın büyük hayal kırıklığına rağmen, Afganistan’daki Taliban hükümeti, Afganistan’daki TTP güvenli bölgelerine karşı kesin önlemler almak konusunda son derece isteksiz davrandı.
Taliban hükümetinin tereddütü, Pakistan ile ilişkileri gerginleştiren çeşitli faktörlerden kaynaklanıyor. Afganlar, Sovyetler Birliği’nin Afganistan’ı işgalinden bu yana, Pakistan’a ülkenin iç işlerine yönelik sınırsız müdahalesi nedeniyle güvensizlik duyuyor. Pakistan’ın 90’larda farklı Afgan mücahit savaşçılarına verdiği açık destek, ardından ISI himayesinde Taliban’ın ülkeyi hızla ele geçirmesi ve daha sonra İslamabad’ın 11 Eylül sonrası Amerika’nın teröre karşı savaşını titizlikle yürütmesiyle geçen ihanetlerle dolu on yıllar. Tüm bunlar, sıradan Afganlar arasında Pakistan’ın ülkeleriyle ilgili ikiyüzlü motifleri hakkında olumsuz bir izlenim bıraktı.
Bu tür olumsuz tutumlar, Pakistan’ın Afganistan ile sınırını Durand Hattı olarak bilinen şekilde tahkim etmesi (Afganlar bunu yaygın olarak varsayımsal bir hat olarak kabul ediyor), ISI tarafından Taliban hükümetinin 2021’de yeniden kurulması ve çok sayıda Pakistan askeri saldırısının Afganistan’a yapılması – çoğu zaman sivil kayıplara neden olması – ile daha da kötüleşiyor. Sanki bunlar yetmezmiş gibi, Pakistanlı yetkililer sık sık denize kıyısı olmayan Afganistan’dan Karaçi limanına giden yük taşımacılığını engelliyor ve böylece Afganistan’ın kırılgan ekonomisine zarar verip halkı arasında zorluklara neden oluyor. Ancak, 2023 yılında 1,73 milyon belgesiz Afgan arasından 500.000’den fazla Afgan mültecinin zorla geri gönderilmesi, iki komşu arasındaki ilişkileri dibe vurdurdu. [3] Afgan halkının Pakistan’a karşı bu derin kökleşmiş kızgınlığı, Afgan Talibanı’nın TTP’yi kontrol altına alma konusunda verdiği tekrarlanan güvenceleri yerine getirmesini engelledi.
Pakistan’ın davranışı aynı zamanda Taliban hükümetini diğer ülkelerle yeni fırsatlar ve ilişkiler keşfetmeye zorladı. Taliban hükümeti, Mart 2023’te Karaçi ve Gvadar limanlarına olan transit rotasına bağımlılığını azaltmak için İran’ın stratejik Çabahar limanına 35 milyon dolar taahhüt etti. Ayrıca, sadece birkaç gün önce, Afganistan’ın geçici Dışişleri Bakanı Emirhan Muttaki, Hindistan Dışişleri Bakanı Vikram Misri ile görüştü ve diğer konuların yanı sıra iki ülke arasında Çabahar limanı üzerinden ticaretin önemini ele aldı. Muttaki toplantıyı coşkulu sözlerle özetledi: “İslami Emirliği, önemli bir bölgesel ve ekonomik ortak olarak Hindistan ile siyasi ve ekonomik bağları güçlendirmeyi hedefliyor”. [4] Aynı şekilde Afganistan, Rusya, Orta Asya devletleri ve Çin ile ilişkiler kuruyor. Bu ülkeler Taliban hükümetiyle iş yapmanın bir sakıncasını görmüyorlar ancak resmi tanıma konusunda henüz adım atmadılar.
Jeostratejik bir bakış açısıyla Amerika, kendi dış politika amaçlarını güvence altına almak için sınırın her iki tarafındaki duyguları sömürdü. Amerika, askeri teçhizatını kasıtlı olarak geride bıraktı, böylece Taliban bunu Afganistan’da saklanan veya sınırlarına yakın faaliyet gösteren ayrılıkçı hareketleri güçlendirmek için kullanabilsin. Afgan Talibanı, TTP’ye silah verdi ve Amerikan askeri teçhizatını Belucistan’da Pakistan ordusuna karşı düşük yoğunluklu bir çatışma yürüten Beluç milliyetçi hareketlerine sattı. [5] Sonuç olarak Pakistan, Batı sınırıyla meşgul ve Çin’in KKEP projelerinde çalışan vatandaşlarının güvenliğini sağlamakta zorlanıyor. Pakistan’ın yalnızca zayıflatılması değil, aynı zamanda Çin’in KKEP projesinin başarısız olması ve Pekin’in Gvadar’ı Çin’in batı Sincan bölgesindeki Kaşgar şehrine mal taşımak için kullanamaması hem Amerika’nın hem de Hindistan’ın çıkarına.
Dahası, Pakistan merkezli İranlı bir Beluç ayrılıkçı grup olan Ceyş el-Adl, İran içinde askeri tarzda operasyonlar yürütüyor. İran ve Pakistan’daki Beluç milliyetçi hareketlerinin amacı, Beluç halkı için ayrı bir vatan kurmaktır. TTP operasyonlarındaki ve Beluç milliyetçi saldırılarındaki artış, Trump’ın ikinci başkanlık dönemiyle örtüşüyor. Trump, Tahran’a Şii Hilali projesinden vazgeçmesi için muazzam baskı yapmak üzere kayıtlara geçti ve İran Beluç milliyetçi hareketi, zayıflamış İran’ı bir anlaşmaya zorlamak için kullanabileceği başka bir kart. Aynı şekilde Amerika, Çin’in yükselişine karşı koymaya çalışan Trump’ın KKEP’yi ortadan kaldırmak için TTP’yi ve Pakistan’ın Beluç ayrılıkçı hareketlerini sömürüyor.
Müslüman ülkelerin gerçekliği budur; burada yabancı ülkeler yöneticilerini kullanıyor ve bilinçli ve saf İslami hareketleri kendi çıkarları için İslam topraklarını parçalamak için manipüle ediyor. Aynı zamanda, Müslüman dünyanın eğer liderliği Ümmete onur ve saygınlığı geri verecek olan tek bir lider Halife’nin altına yerleştirilirse sahip olduğu muazzam gücü de göstermektedir. Allah (svt) şöyle buyuruyor:
[بَشِّرِ الْمُنَافِقِينَ بِأَنَّ لَهُمْ عَذَابًا أَلِيمًا * الَّذِينَ يَتَّخِذُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ أَيَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا]
“Kim onur ararsa [bilmelidir ki] onurun tamamı Allah’a aittir.” [Fatır:10].
Referanslar:
- Al Jazeera, (Kasım 2022). Pakistan Taliban ends ceasefire with gov’t, threatens new attacks. Al Jazeera. Erişim adresi: https://www.aljazeera.com/news/2022/11/28/pakistan-taliban-ends-ceasefire-with-govt-threatens-new-attacks
- VOA, (Aralık 2024). Militancy surge in Pakistan kills 1,600 civilians, security forces. VOA. Erişim adresi: https://www.voanews.com/a/militancy-surge-in-pakistan-kills-1-600-civilians-security-forces-/7919142.html
- BBC, (Kasım 2023). Afghan refugees forced to leave Pakistan say they have nothing. BBC. Erişim adresi: https://www.bbc.com/news/world-asia-67281691
- Business Standard, (Ocak 2025). Taliban hails India as ‘significant partner’ after high-level talks. Business Standard. Erişim adresi: https://www.business-standard.com/external-affairs-defence-security/news/taliban-india-dialogue-chabahar-port-humanitarian-aid-refugee-125010900988_1.html
- Foreign Policy, (Temmuz 2023). The Taliban Are Now Arms Dealers. Foreign Policy. Erişim adresi: https://foreignpolicy.com/2023/07/05/taliban-afghanistan-arms-dealers-weapons-sales-terrorism/
- Alarabiya, (2024). What is Jaish al-Adl, the militant group targeted by Iranian strikes in Pakistan?. Alarabiya. Erişim adresi: https://english.alarabiya.net/News/middle-east/2024/01/17/What-is-Jaish-al-Adl-the-militant-group-targeted-by-Iranian-strikes-in-Pakistan-
